Debelo crevo je završni deo probavnog trakta.Rak debelog creva je maligni tumor koji može biti lokalizovan na bilo kom delu debelog creva, ili na njegovom završnom delu (rektumu). Rak debelog creva još se naziva i kolorektalni karcinom.
Rak debelog creva obično pogađa starije odrasle osobe. Obično započinje kao male, nekancerozne (benigne) skupine ćelija nazvane polipi, koje nastaju na unutrašnjoj strani debelog creva. S vremenom neki od ovih polipa mogu postati karcinomi debelog crijeva.
Polipi mogu biti mali i proizvesti malo simptoma, ako ih uopšte ima. Iz tog razloga lekari preporučuju redovne skrining testove koji pomažu u prevenciji raka debelog creva otkrivanjem i uklanjanjem polipa pre nego što se pretvore u rak.
Ako se razvije rak debelog creva, dostupni su mnogi tretmani koji ga pomažu kontrolisati, uključujući hirurgiju, terapiju zračenjem i lečenje lekovima, poput hemoterapije, ciljane terapije i imunoterapije.
Zašto nastaje kancer debelog creva?
Rak debelog creva započinje kada zdrave ćelije u debelom crevu razviju promene (mutacije) u svojoj DNK ( Dezoksiribonuklinska kiselina). DNK čelije sadrže niz uputa koje ćeliji govore šta treba učiniti.
Zdrave čelije rastu i dele se na uredan način kako bi vaše telo normalno funkcionisalo. Ali kada se DNK ćelija ošteti i postanu kancerogene, ćelije se nastavljaju deliti – čak i kada nove ćelije nisu potrebne. Kako se ćelije akumuliraju, one stvaraju tumor.
S vremenom ćelije raka mogu rasti da napadaju i uništavaju normalno tkivo u okolini. a mogu se raširiti i u druge delove tela (metastaze).
Simptomi kolorektalnog karcinoma?
Znakovi i simptomi raka debelog creva uključuju:
- Stalna promena u crevnim navikama, uključujući proliv ili zatvor ili promena konzistencije stolice
- Rektalno krvarenje ili krv u stolici
- Stalna nelagoda u trbuhu, poput grčeva, gasova ili bolova
- Osećaj da vam se crevo ne prazni u potpunosti
- Slabost ili umor
- Neobjašnjiv gubitak kilograma
- Mnogi ljudi s rakom debelog creva nemaju simptoma u ranim fazama bolesti. Kad se simptomi pojave, verovatno će se razlikovati, zavisno od veličine raka i lokalizacije.
Faktori rizika
Faktori koji mogu povećati rizik od raka debelog creva uključuju:
- Starost. uglavnom se javlja kod ljudi starijih od 50 godina.
- Afroamerikanci imaju veći rizik od raka debelog creva nego ljudi drugih rasa.
- Lična istorija raka debelog creva ili polipa. Ako ste već imali rak debelog creva ili nekancerozni polip debelog creva, u budućnosti imate veći rizik od raka debelog creva.
- Upalna crevna stanja. Hronične upalne bolesti debelog creva, poput ulceroznog kolitisa i Kronove bolesti, mogu povećati rizik od raka debelog crijeva.
- Nasleđeni sindromi koji povećavaju rizik od raka debelog creva- familijarna adenomatozna polipoza (FAP)
- Porodična istorija raka debelog creva. Verovatnije je da ćete razviti rak debelog creva ako imate krvnog srodnika koji je oboleo od te bolesti.
- Dijeta s malo vlakana i masnoćama. Rak debelog creva i rektuma mogu biti povezani s tipičnom zapadnjačkom prehranom koja sadrži malo vlakana, masnoće i kalorije
- Neaktivni ljudi vjerojatnije će razviti rak debelog crijeva. Redovna fizička aktivnost može smanjiti rizik
- Dijabetes. Osobe s dijabetesom ili rezistencijom na insulin imaju povećani rizik od raka debelog creva.
- Gojaznost ,pušenje , alkoholizam.
Dijagnoza karcinoma kolona?
Lekari preporučuju određene testove za zdrave ljude bez znakova ili simptoma kako bi se pokazale promene na debelom crevu. Pronalazak raka debelog creva u najranijoj fazi pruža najveće šanse za izlečenje. Dokazano je da skrining smanjuje rizik od umiranja od raka debelog creva.
Ako vaši znakovi i simptomi ukazuju da biste mogli imati rak debelog crijeva, lekar može preporučiti jedan ili više testova i postupaka, uključujući:
Pomoću endoskopa pregledati unutrašnjost debelog creva (kolonoskopija). Kolonoskopija koristi dugu, fleksibilnu i vitku cev pričvršćenu na video kameru i monitor za pregled celog creva i rektuma. Ako se pronađu sumnjiva područja, lekar može izvršiti biopsiju tkiva.
Mogu se raditi testovi krvi na supstancu koju ponekad proizvode karcinomi debelog creva (karcinoembrionalni antigen ili CEA).
Terapija
Koji će tretman biti primenjen zavisi od lokacije tumora i faze bolesti.
*Hirurgija u ranoj fazi bolesti
- Uklanjanje polipa tokom kolonoskopije (polipektomija)
- Endoskopska resekcija sluznice
- Minimalno invazivna hirurgija (laparoskopija)
*Hirurgija kod uznapredovalog rak debelog crijeva
- Delimična kolektomija
- Uklanjanje limfnih čvorova
U određenim slučajevima kada se rak proširio samo na jetru ili pluća, ali je vaše ukupno zdravlje inače dobro, lekar može preporučiti operaciju ili druge tretmane za uklanjanje raka. Hemoterapija se može koristiti pre ili nakon ove vrste postupka
Terapija zračenjem koristi moćne izvore energije, poput X-zraka i protona, kako bi ubila ćelije raka. Kada operacija nije opcija, terapija zračenjem može se koristiti za ublažavanje simptoma, poput boli. Ponekad se zračenje kombinuje sa hemoterapijom.
