Afte spadaju u jedno od najčešćih oboljenja oralne sluznice koje se javljaju u vidu jasno ograničene, okrugle ili ovalne ulceracije koja boli. Unutrašnjost afte je beličasta, dok su same ivice crveno prebojene u obliku prstena.
Prema dostupnim podacima, javljaju se kod preko 25% populacije a najčešće kod dece i mladih.
Smatra se da afte nastaju udruženim dejstvom više mogućih činioca, ali tačni mehanizmi i uzroci nastanka i dalje nisu u potpunosti razjašnjeni i predmet su brojnih rasprava.
U glavne etiološke faktore se ubrajaju:
- Genetski faktori
- Disbalans imuniteta i stres
- Nedostatak gvožđa, folne kiselina, vitamina B12 ili B1
- Celijačna ili Chronova bolest
- Menstrualni ciklus
Lokalnim faktorima poput pušenja i traume takođe se pridaje veliki značaj.
U manjem procentu obolelih, afte mogu biti udružene sa sistemskim oboljenjima poput:
- Bečetovog sindroma
- Oboljenja koja dovode do slabljenja imuniteta (HIV, ciklična netropenija..)
- Anemije
Simptomi
Afte mogu imati više oblika, pa prema tome razlikujemo više tipova:
- Afte minor
- Afte major
- Herpetiformne afte
Afte minor (male afte) su okruglaste ulceracije do 4 mm u promeru koje se NE javljaju na gingivi (desnima), tvrdom nepcu ili gornjoj površini jezika (dorsumu). Traju 7-10 dana i prolaze bez ikakvog ožiljka. Ovaj tip afte se javlja u 80% slučaja svih akutnih aftoznih ulceracija.
Afte major (velike afte) se razlikuju po tome što su veće – preko 1cm u prečniku, traju duže od mesec dana i zarastaju sa ožiljkom. Najčešće se javljaju na sluznici obraza, usnama i mekom nepcu. Ove afte su jako bolne, asimetrične ulceracije sa izdignutim crvenim ivicama koje se mogu sekundarno inficirati u ustima. Moguća je povišena temperatura i otok regionalnih limfnih čvorova.
Herpetiformne afte se pojavljuju u obliku grupisanih beličastih ulcera, koji se mogu spajati u veće ulceracije. Iako podsećaju na herpetični stomatitis, od njega se razlikuju po tome što izostaje prodromalni stadijum u kome se javlja bol, nelagodnsot i peckanje, zatim gingivitis i otok limfnih čvorova.
Nastanak i razvoj afte može se ispratiti kroz nekoliko stadijuma.
Pre nego što se afta pojavi na tom mestu ćete osetiti peckajući bol, zatezanje i nelagodnost prilikom govora. Najčešća mesta u ustima na kojima se javljaju su vrh, bočne strane i donja strana jezika, sluzokoža obraza, usana i poda usta. Na mestu pojave ovih simptoma javlja se crvnilo i malo uzdignuće, u kome će se pojaviti nekroza – ulcer. Bol se pojačava sa razvojem afte, pogotovo tokom tokom žvakanja i govora. Pojačano je lučenje pljuvačke.
Zarastanje traje 10-14 dana i primećuje se po prestanku bola i gubitku crvenog prstena oko ulceracije.
Dijagnoza
Dijagnozu postavlja stomatolog na osnovu detaljne anamneze i kliničkog pregleda.
U procesu dijagnostike važno je isključiti ostala oboljenja koja imaju sličnu kliničku sliku poput:
- Virusnih infekcija
- Alergije na hranu
- Sistemskog lupusa
- Ulceracija u sklopu Kronove bolesti
- Inicijalnog stadijuma sifilisa
Terapija
Stomatolog će u terapiji afti propisati primenu neutralnih sredstava, lekova za ubrzavanje epitelizacije (zarastanja) ili gelova na bazi kortikosteroida i anestetika. Terapija je efikasnija ako se primeni u ranim fazama lezije.
Povoljne terapijske rezultate dala je i primena ultrazvuka niskog intenziteta.
Prepoznavanje i uklanjanje lokalnig uzročnih faktora može smanjiti učestalost rekurentnih epizoda afti.
