Donjovilični zglob ili temporomandibularni zglob (TMZ) je jedini pokretni zglob glave, koji povezuje donju vilicu sa kostima lobanje.
Pokreti ovog zgloba nisu uslovljeni samo izgledom anatomskih površina, već i funkcijom mišića i nerava odnosno receptora koji se nalaze svuda u usnoj duplji ( mekim tkivima usne duplje, mišićima i zubima ).
Poremećaji donjoviličnog zgloba mogu biti uzrokovani mnogobrojnim faktorima, koje grubo možemo podeliti na one koji potiču iz samog zgloba i one koje su posledica funkcionalnih smetnji.
U oboljenja koja primarno potiču iz zgloba ubrajamo:
- Artritise
- Traumatska oštećenja zgloba
- Tumore zgloba
- Poremećaje u razvitku
Akutna zapaljenja donjoviličnog zgloba izazvana infekcijom su relativno retka. A do ovakve infekcije može doći prodorom mikroorganizama iz okoline u zglobni prostor. Najčešći primer za to je infekcija srednjeg uha, zatim osteomijelitis donje vilice, nespecifično zapaljenje parotidne pljuvačne žlezde i povrede u predelu zgloba.
Simptomi uključuju pojavu bola u predelu zgloba, kao i bolnog otoka ispred uha. Otvaranje usta je ograničeno i bolno, a pri pokušaju otvaranja vilica skreće u obolelu stranu.
Lečenje je potrebno uraditi što pre, da bi se sprečila pojava nekroze i koštanog ili fibroznog srastanja zgloba. Maksilofacijalni hirurg će ordinirati odgovarajuće antibiotike i uraditi punkciju gnojnog sadržaja.
Reumatski artritis – donjovilični zglob može biti zahvaćen u sklopu sistemskih artririsa.
U tom slučaju, tegobe nastaju postepeno i veoma retko počinju od donjoviličnog zgloba.
Karakteristično je da zahvata više zglobova, da postoje konstantni bolovi i da se vremenom pojačavaju. Zahvaćeni vilični zglobovi su bolni na dodir, čuju se krepitacije (puckanja) prilikom otvaranja usta i žvakanja i funkcije zgloba se pogoršavaju tokom vremena.
Disfunkcija donjoviličnog zgloba
Disfunkcija temporomandibularnog zgloba spada u najčešća oboljenja donjoviličnog zgloba. S obzirom na to da postoji mnogo faktora koji mogu dovesti do ovog stanja, u skladu sa tim se opisuju i mnogobrojni nazivi za ovo oboljenje poput : funkcionalne mioartropatije, sindroma bolne disfunkcije temporomandibularnog zgloba, Kostenov sindrom i drugo.
Etiološki faktori koji mogu uzrokovati disfunkciju donjoviličnog zgloba su brojni, međutim u one najčešće se ubrajaju:
- Stiskanje i škrgutanje zubima
- Grickanje noktiju, pritisak jezika na gornje zube, uvlačenje usana između zuba
- Učestalo žvakanje žvakaćih guma
- Izloženost stresnim situacijama
- Sklonost ka depresivnim poremećajima
- Držanje telefona između ramena i glave
- Smetnje u okluziji koje traju duže vreme – neadekvatno urađeni protetski radovi sa promenom okluzije
Iako patološki mehanizam nastanka disfunkcije donjoviličnog zgloba nije potpuno razjašnjen, smatra se da u osnovi dolazi do oštećenja struktura viličnog zgloba usled dejstva različitih faktora. U početku se zglobne strukture prilagođavaju i modifikuju u dogovoru na mehanički stres, međutim kada se prekorači sposobnost prilagođavanja zgloba dolazi do pojave simtoma.
Simptomi disfunkcije donjoviličnog zgloba (TMZ)
Najveći broj pacijenata se javlja svoms stomatologu zbog pucketanja i bola u predelu zgloba i uha. Od ostalih simptoma se javljaju:
- Bol koji se širi u predeo uha
- Tup bol ili osetljivost u predelu obraza i ugla donje vilice
- Ograničeno otvaranje usta
- Glavobolja i bolovi u zglobu nakon buđenja ukazuju na noćno stiskanje zubima (bruksizam)
- Zvuk “klika” u toku žvakanja
- Zujanje u ušima
Dijagnoza
Stomatolog postavlja dijagnozu na osnovu anamneze, kliničkog pregleda u toku koga se ispituju funkcije zgloba, znaci oštećenja i mogući uzroci nastanka disfunkcije. U toku pregleda se radi analiza zagrižaja i traže se okluzalne smetnje.
Mogu se koristiti i pomoćna dijagnostička stredstva poput:
- Rendgen snimka
- Magnetne rezonance
- Artroskopije
Lečenje
Američko Udruženje Stomatologa (ADA) preporučuje terapiju analgeticima, lekovima za opuštanje mišića i anksioliticima, kao i modifikaciju štetnih navika, uz postepene vežbe za zglob.
Ukoliko se utvrdi da pacijent ima bruksizam (nožno škrgutanje zubima) treba izraditi okluzalni splint koji se nosi u toku noći, a koji pomaže mišićima da se opuste i sprečava oštećenje zuba.
Sve moguće faktore uzročnike treba eliminisati, kao što su neadekvatni protetski radovi ili ispuni.
Za relaksaciju mišića može se primeniti terapija botoksom.
Psihoterapiji i neurozfiziološkim ispitivanjima treba dati prednost u odnosu na hiruršku terapiju.
