Upala pluća ili pneumonija predstavlja infekciju jednog ili oba plućna krila. Najčešći uzročnici akutnih respiratornih infekcija su virusi ili bakterije, međutim neretko se dešava da infekcija disajnih puteva počne virusnom infekcijom nakon čega se nadozveže bakterijska infekcija. U oba slučaja infekcija se može prenositi aerosolom odnodno kašljanjem i kijanjem, tj. širenjem zaraznih čestica kroz vazduh sa jedne na drugu osobu.
I pored savremene antibiotske terapije, upala pluća spada u česte uzročnike smrti kod zemalja u razvoju, gde je smrtnost dece 30 puta veća nego u razvijenim zemljama.
Osobe starije dobi (preko 65 godina) usled pridruženih hroničnih oboljenja i oslabljenog imunog statusa, imaju povećan rizik od upala pluća i pojave komplikacija.
Simptomi
Tegobe kod upale pluća mogu varirati od blagih do onih koje ugrožavaju život oboelelog, a u njih spadaju :
- Kašalj koji je suv i počinje naglo, i nakon nekoliko dana postaje produktivan i počinje proces iskašljavanja
- Bol u grudima – najčešće zbog zamorenosti disajnih mišića
- Povišena temperatura koja može biti jako visoka i postepeno raste
- Otežano disanje
- Ubrzan puls
- Glavobolja
Takođe, simptomi mogu varirati u zavisnosti od godina pacijenta i opšteg zdravlja :
- Deca mlađa od 5 godina mogu mogu imati izraženo ubrzano disanje i kijanje
- Kod novorođenčadi ne moraju biti prisutni bilo kakvi simptomi, ili pak mogu varirati od povraćanja preko gubitka energije do smanjenog apetita
Faktori rizika
Svako može oboleti do pneumonije, ali određene grupe ljudi imaju povećan rizik, a to su:
- Odojčad i bebe do 2 godine
- Populacija ljudi preko 65 godina
- Osobe sa kompromitovanim imunitetom i pridruženim hroničnim oboljenjima
- Pušači
- Pacijenti na bolničkom lečenju, pogotovo ako su na veštačkoj ventilaciji
Prevencija upale pluća
U mnogim situacijama upala pluća se može prevenirati, a ovo su neki od načina:
- Imunizacija – Prevnar 13 i Pneumax 23 su pneumokokne vakcine kojima se sprečavaju upale pluća i mozga izazvane različitim sojevima Pneumokoka; Rutinska reimunizacija se preporučuje kod dece ispod 2 godine sa anemijom srpastih ćelija, nefrotskim sindromom, kod dece sa odstranjenom slezinom i HIV poztivnom decom. Takođe, postoje i godišnje vakcine protiv virusa influenze tipa B, odnosno virusa gripa
- Ukoliko ste pušač, pokušajte da se odreknete te štetne navike. Razlog za to se krije u izmenjenoj strukturi sluzokože disajnih puteva pušača, koja ima smanjenu odbrambenu sposobnost i postaje prijemčivija za razvoj infekcije. Prisustvo jednog ili dva pušača u domaćinstvu znatno povećava rizik od infekcija disajnih puteva, tako da je učestalost upale pluća kod dece roditelja nepušača 6,2%, dok kod dece kojima su oba roditelja pušači iznosi 15,4%.
- Nadokanada vitamina A
- Redovno pranje ruku i održavanje lične higijene takođe doprinose prevenciji
Dijagnoza
Na upalu pluća će lekar posumnjati na osnovu podataka o vašim tegobama i fizikalnog pregleda. Slušanjem pluća (auskultacijom) doktor pomoću stetoskopa može da otkrije da li se vazduh kreće nesmetano kroz disajne puteve, odnosno da li se čuju patološki zvuci koji bi mogli ukazivati na prisustvo zapaljenske tečnosti u tkivu pluća.
U zavisnosti od težine kliničke slike i simptoma, doktor može primeniti i druge dijagnotičke metode da bi potvrdio dijagnozu:
- Radiografija pluća – predstavlja osnovni dijagnostički postupak na osnovu koga se može potvrditi dijagnoza, proceniti težina oboljenja i odgovor na terapiju, ali i otkriti pridružena oboljenja pluća
- Krvna slika (broj leukocita, leukocitarna formula, brzina sedimentacije eritrocita i hemoglobin) se koristi za diferenciranje bakterijskih od virusnih upala pluća.
- Uzimanje brisa – mišljenje mnogih lekara je da uvek treba pokušati sa pronalaženjem uzročnika pneumonije bakteriološkom analizom sputuma, i time primeniti ciljanu terapiju u lečenju.
- Pulsna oksimetrija – meri zasićenost krvi kiseonikom
- CT snimak
- Bronhoskopija – u slučaju težih kliničkih simptoma i hospitalizovanih pacijenata koji ne reaguju dobro na terapiju
Razlika između bronhitisa i pneumonija
Upala pluća se razlikuje od bronhitisa po tome što je kod upale pluća infekcija prisutna u mehurima pluća, kroz koje se vrši razmena gasova a koje nazivamo alveoloma. Sa druge strane, bronhitis je stanje kod koga su infekcijom zahvaćene bronhije – cevčice koje vazduh sprovode od dušnika do pluća.
Isti uzročnici infekcije mogu izazivači i bronhitisa i upale pluća. Ukoliko se bronhitis ne leči može preći u upalu pluća. Često ne postoji jasna razlika u simptomima između ova dva oboljenja, ali s obzirom na to da se terapija razlikuje, važno je utvrditi pravu dijagnozu.
Simptomi bronhitisa su obično blaži, sa nižom temperaturom, iskašljavanjem zelenkasto žutog sputuma i prolaze nakon 7-10 dana bez terapije. Važno je napomenuti da je 80-90% bronhitisa izazvano virusima, što znači da se u terapiji NE primenjuju antibiotici, za razliku od upala pluća koje su češće izazvane bakterijama i koje zahtevaju primenu antibiotika u lečenju.
Terapija upale pluća
Antibiotska terapija se daje odmah nakon utvrđivanja dijagnoze zapaljenja pluća i dobijanja pozitivnog nalaza baketriološkog brisa, posebno kod obolelih koji zahtevaju bolničko lečenje. Ukoliko je izazivač upale pluća virus, doktor vam može uključiti u terapiju antivirusne lekove. Vaš doktor će u zavisnosti od uzročnika propisati odgovarajuću terapiju, koja je uvek individualna i prilagođena vašem slučaju. Nikada ne prekidajte propisanu terapiju prema sopstvenom nahođenju, jer time olakšavate povratak infekcije i povećavate otpornost mikroorganizama na taj lek.
Antifungicidni lekovi se daju kada je izazivač pneumonije iz roda gljivica. Ove upale pluća se ne mogu prenositi sa jedne na drugu osobu.
Pored ovih lekova, u terapiju se obično uključuju i :
- Antipieritici – lekovi za snižavanje temperature (Acetilsacilna kiselina, Ibuprofen)
- Najbolja pomoć u iskašljavanju je dobra hidratacija organizma
- Ishrana bogata vitaminima ( vitamin C, cink )
Davanje kiseonika je neophodno kada je ventilacija pluća kompromitovana.
Bolničko lečenje upale pluća
Kada simptomi postanu veoma ozbiljni ili se stanje pacijenta pogoršava usled drugih pridruženih oboljenja, lekar može predložiti bolničko lečenje radi:
- Intravenskog davanja antibiotika, čime se obezbeđuje najbrže delovanje
- Terapije kiseonikom – respiratorom ili maskom sa kiseonikom;
- Inhalacije – direktne primene lekova
