Akutne leukemije ili rak krvi predstavljaju maligne bolesti ćelija krvi i koštane srži. Postoje dva osnovna tipa ove bolesti: akutna mijeloidna i akutna limfoblastna leukemija.
Odlikuje ih nekontrolisano umnožavanje nezrelih ćelija limfoidne ili mijeloidne loze, povećanje broja belih krvnih zrnaca u krvi i u organima i veoma brzo napredovanje.
Šta je leukemija
− Tačan uzrok nastanka leukemija je zasada nepoznat. Neki faktori kao što su jonizujuće zračenje, organski rastvarači, pesticidi, neki virusi i prethodna primena citostatika u lečenju drugih maligniteta mogu da oštete naš nasledni materijal, odnosno DNK i pokrenu nastanak leukemije. Akutne leukemije se mogu manifestovati nespecifično – visokom temperaturom, obilnim znojenjem i lošim opštim stanjem. Leukemijske ćelije invazijom koštane srži potiskuju normalne elemente koštane srži što dovodi do anemije, infekcija i krvarenja. Kod nekih pacijenata javlja se uvećanje limfnih čvorova, jetre i slezine − objašnjav prof. dr Nada Suvajdžić Vuković, hematolog u Klinici za hematologiju Kliničkog centra Srbije.
Kako se bolest leči u svetu, a kako u Srbiji
U dijagnostici i lečenju akutne mijelodne leukemije, dodaje prof. dr Suvajdžić Vuković, neophodan je timski rad lekara, molekularnih biologa, transfuziologa, mikrobiologa, anesteziologa, radiologa, radioterapeuta, psihologa i edukovanih medicinskih tehničara i laboranata. Stručnjaci se u dijagnostici ove bolesti rukovode međunarodnim preporukama koje podrazumevaju i identifikovanje genskih mutacija. Molekularno-genetske karakteristike su najvažniji prognostički faktor na osnovu kojih se akutne leukemije svrstavaju u grupu dobre, srednje ili loše prognoze. Od prognostičke grupe zavisi i lečenje pacijenata.
Smernice za dijagnostiku i lečenje akutne mijelodne leukemije preporučuju genetsko testiranje radi identifikovanja mutacija gena. Međutim, pored hemoterapije pacijentima u Srbiji, koji boluju od akutne mijelodne leukemije, u ovom trenutku nisu na raspolaganju inovativni lekovi, koji su registrovani u svetu.
− Osnova lečenja je hemioterapija, odnosno kombinacija citostatika u trajanju od najmanje šest meseci, koja se nije menjala unazad četrdesetak godina, tačnije od 1973. godine. Cilj početnog lečenja je normalizacija krvne slike i koštane srži što se naziva remisija. Remisija se postiže kod oko 75 odsto mlađih pacijenata i oko 40-50 odsto starijih od 50 godina. Kod pacijenata u remisiji, lečenje se nastavlja „učvršćujućom” hemioterapijom da bi se smanjio rizik od povratka bolesti. Kod bolesnika sa visokorizičnom leukemijom jedini način zaustavljanja bolesti jeste transplantacija matične ćelije hematopoeze od podudarnog srodnog ili nesrodnog davaoca (alogena transplantacija). Ipak, budućnost lečenja akutne mijeloidne leukemije i svih maligniteta je u ciljanoj, target terapiji. To su specijalni medikamenti koji utiču na određene tokove u ćelijskom ciklusu, odnosno ciljano deluju isključivo na maligne ćelije. Kod trećine pacijenata, kod kojih je ustanovljen marker loše prognoze, u lečenje se, pored hemoterapije, mora uključiti i ciljana terapija. Bez toga, pacijent ima malu šansu za dugotrajno preživljavanje, čak i sa transplantacijom koštne srži− ističe prof. prof. dr Ana Vidović, načelnica odeljenja Akutne leukemije 2 na Klinici za hematologiju u Kliničkom centru Srbije.
Dragana Milanović iz Pančeva, pobedila je leukemiju Foto: Privatna arhiva
Bolest je došla tiho, ali brzo….
Dragana Milanović (40) iz Pančeva, jedan je od mlađih pacijentkinja kojoj je postavljena dijagnoza ove retke bolesti. Pre četiri godine leukemija ju je zatekla u punom zdravlju. Ovo je njena priča:
− Leukemija je bolest koja dolazi izuzetno tiho, brzo i učinila me je potpuno nemoćnom. Simptomi kao što su umor, modrice koje ne prolaze , krvarenja (desni, hemoroidi, menstrualna krvarenja), rane koje ne zarastaju, bol u stomaku, zamor, teško disanje treba da budu signal za obraćanje lekaru ili bar za jednu analizu krvi – priča Dragan i nastavlja:
− Za vreme bolničkog lečenja mi je bilo nekad manje, nekad jako teško fizički. U meni se vodila velika psihička borba zbog svega kroz šta prolazim, ali i zbog toga što sam bila svedok onoga kroz šta drugi prolaze. Slušala sam savete i preporuke, bila sam odgovorna i verovala da ću preživeti. Sada posle svega znam, da su u našoj zemlji za savremeno lečenje ove retke bolesti, pored inovativnih lekova potrebni i specifični smeštajni uslovi za pacijente. Prevashodno mislim na sterilne sobe, jer boravak pacijenta u takvoj sobi drastično povećava šansu za oporavkom, jer se tako mogućnost infekcije svodi na minimum. Takođe, pacijenti u Srbiji nemaju mogućnost da se leče inovativnom terapijom, zbog čega se sve češće organizuju humanitarne akcije u kojima se sakuplja novac za lečenje u inostranstvu. Uvođenjem inovativne terapije drastično bi se poboljšao kvalitet lečenja, ali bi se i smanjila stopa smrtnosti naših pacijenta – napominje Dragana Milanović.
