Dr Iva Hojsak: Stres je jedan od važnih okidača simptoma i svih funkcijskih poremećaja Foto: Shutterstock/Nemanja Budimčić
Sindrom iritabilnog creva, poznat i kao sindrom nervoznog creva (IBS), izaziva neprijatne i bolne abdominalne simptome, a najuobičajeniji su zatvor, dijareja, gasovi i nadimanje. Sindrom nervoznog creva označava grupu simptoma koji utiču na probavni sistem čoveka. Reč je o čestoj, neprijatnoj gastrointestinalnoj bolesti ili stanju koje utiče na creva. Osim kod odraslih, sindrom iritabilnog creva sreće se i kode dece starije životne dobi, najčešće od navršenih 12 godina.
Na nedavno održanom Pedijatrijskom naučnom simpozijumu u organizaciji Probiotic Excellence Centra dr Hojsak je istakla da je za sindrom iritabilnog creva u dečjem uzrastu tipična bol koji se dovodi u vezu sa defekacijom, te da se najčešće bol javlja pre pražnjenja creva, a nakon
toga popušta. Sindrom nervoznih creva ima 4 potkategorije – javlja se usled proliva, zbog tvrde stolice, usled menjanja faze tvrde stolice i proliva i uznemirena creva kod pacijenata koji imaju normalne stolice.
– Vrlo često pacijenti koji imaju iritabilna creva ne osećaju samo bol tokom dana i nakon jela, već imaju i osećaj nadutosti i punoće u trbuhu, što se čak može i videti, jer postoji vidljiva abdominalna distenzija, imaju grčeve u trbuhu, nelagodu više puta tokom dana i ono što ne smemo da zaboravimo je da vrlo često imaju simptome dispepsije. Glavni simptomi koji ukazuju na sindrom iritabilnog creva kod dece su bol u trbuhu, češće u donjem delu, grčevitog karaktera koji se najčešće javljaju pre defekacije, a intenzitet im popusti nakon pražnjenja creva. Pri tome mogu da se jave zatvor, proliv ili se naizmenično smenjuju tvrda i prolivasta stolica. Deo pacijenata pak ima uredne stolice – objašnjava u razgovoru za eKlinika portal pedijatar gastroenterolog doc. dr sci. Iva Hojsak, načelnica Klinike za pedijatriju i zamenica upravnika Klinike za dječje bolesti Zagreb.
Za razliku od simptoma karakterističnih za sindrom iritabilnog creva, ono što kod dece nikako ne sme da se javi su neki upozoravajući znaci, kao što su uporna bol u gornjem desnom kvadrantu, i uvek na istom mestu, bol u donjem desnom kvadrantu, pojava krvi u stolici, povraćanje, gubitak na telesnoj masi, odnosno zaostatak rasta. Deca koja imaju sindrom iritabilnog creva, kako navodi dr Hojsak, kao i sva druga deca koja imaju funkcijske gastrointestinalne poremećaje, moraju da imaju normalan rast i napredak telesne mase.
Sindrom iritabilnog creva češće se javlja unutar porodice, odnosno postoji nasledna predispozicija, a češće nastaje nakon crevnih infekcija (čak i onih vrlo blagih), stresnih situacija, bilo da su razlog škola ili porodica, koje odraslima često ne izgledaju stresno.
– Faktori rizika za razvoj gastrointestinalnih poremećaja razlikuju se u odrasloj i dečjoj dobi. Najznačajniji faktor rizika u odrasloj dobi je ženski pol jer žene čine od 50 do 70 odsto svih odraslih pacijenata sa IBS. Sledeći faktor rizika kod odraslih je crevna infekcije posle koje najčešće nastaje sindrom nervoznih creva, zatim tu spadaju određeni komorbiditeti kao što su anksioznost i depresija jer rizik da čovek razvije sindrom iritabilnog creva je znatno viši ako je osoba anksiozna i depresivna. Takođe, osoba je u mnogo većem riziku da razvije anksioznost i depresuju ako ima iritabilni kolon – naglašava dr Hojsak i dodaje da kada su u pitanju deca pol nije tako izražen faktor rizika, iako devojčice češće imaju iritabilna creva. Ono što se izdvaja kao faktor rizika u dečjoj dobi je postojanje somatskih tegoba – inflamatorne bolesti creva (IBD) ili druge organske bolesti koje mogu da pojačaju sindrom nervoznih creva.
Dr Hojsak naglašava da je stres jedan od važnih okidača simptoma i svih funkcijskih poremećaja, pa tako i sindroma nervoznih creva. Kako kaže, važno je kod nekih pacijenata prepoznati triger.
– Ono u čemu se često greši je da se deca ostavljaju kod kuće, odnosno ne idu u školu zbog bolova, što naposletku dovodi do gomilanja školskog gradiva, a sve zajedno povećava stres i dodatno pogoršava sindrom iritabilnog creva – navodi dr Hojsak.
Dr Iva Hojsak naglašava da sve dijagnoze gastrointestinalnih poremećaja treba temeljiti na pozitivnim, a ne na negativnim znacima, što znači da kliničari ne bi trebalo da rade brojne dijagnostičke testove s ciljem isključenja svih drugih organskih bolesti.
– Lekarima je najvažnija anamneza, isključivanje postojanja alarmantnih simptoma, uzimanje u obzir normalnog, detaljnog fizikalnog statusa – ako je kompletno uredan, uključujući i perianalnu regiju, zatim da li dete normlano raste i napreduje. Nama je cilj da dete i roditelji iz ordinacije izađu sa dijagnozom da dete ima funkcionalni poremećaj, ali ne samo da je to određena tegoba, već da dobiju tačnu dijagnozu – bilo da je to sindrom iritabilnog creva, funkcijska abdominalna bol ili funkcionalna dispepsija – ističe sagovornica eKlinika portala.
Funkcijski abdominalni poremećaji, pa i sindrom iritabilnog creva, javlja se kod osoba koje imaju neke faktore rizika, kao i genetsku predispoziciju.
– Funkcijiski poremećaji ne samo probavnog sistema, već i neurološki funkcijiski poremećaji, kao što je klasična migrena, vrlo često imaju zajedničku genetsku predispoziciju. Simptomi često počinju nakon jedne gastrointestinalne infekcije, to su pacijenti koji često imaju i psihičke smetnje u smislu anksioznosti, depresije, povučenosti, koji su doživeli neke traume u poslednje vreme. Ali, ono što danas znamo je da ti pacijenti imaju poremećenu crevnu mikrofloru, odnosno mikrobiom – objašnjava dr Hojsak.
Postoje dva načina na koja lekari mogu da deluju na bol u iritabilnim crevima. Lečenje može da bude uz pomoć farmkološke terapije i nefarmakološko lečenje.
– Što se tiče farmakološke terapije, za pacijente sa iritabilnim crevima postoji delotvorna farmakološka terapija, kao i terapija koja se nije pokazala efektnom i ne može se dalje preporučiti pacijentima, kao što su transplatacija crevnog mikrobioma i bezglutenska ishrana. Ono što se pokazalo delotvornim sigurno su triciklični antidepresivi (TCA) za osobe sa ozbiljnim simptomina sindroma iritabilnog creva, lekovi za pacijente sa prolivom, antispazmodici, vlakna topiva u vodi, psihiloška terapija, probiotici… Što se tiče dece, tu je „klizav teren“ za farmakološko lečenje. Često se zbog toga pristupa nefarmakološkom lečenju koje podrazumeva promenu ishrane, FODMAP dijete i primenu probiotika – pojašnjava za čitaoce eKlinika portala pedijatar gastroenterolog doc. dr sci. Iva Hojsak, načelnica Klinike za pedijatriju i zamenica upravnika Klinike za dječje bolesti Zagreb.