Lupus je hronična autoimuna bolest čije su glavne osobine zahvaćenost više organskih sistema i prisustvo brojnih autoantitela koja učestvuju u imunološkom oštećenju tkiva. Prema dostupnim podacima, u Srbiji oko 1,8 miliona ljudi boluje od nekog oblika hroničnog reumatizma. Lupus je dijagnostikovan kod nešto manje od 3000 osoba.
Kako prepoznati lupus: Rani znaci bolesti i simptomi
Simptomi bolesti su veoma raznoliki i često uključuju:
- izražen zamor, bol i otok u zglobovima
- poremećaje funkcije bubrega
- dobijanje na težini usled zadržavanja tečnosti
- gubitak apetita
- depresiju
- opadanje kose.
Ovi simptomi su često posledica hronične inflamacije, koja je ključni pokretač oštećenja tkiva i organa.
Rani znaci bolesti često su bolovi u velikim zglobovima (kolena, ramena, laktovi), uz pojavu otoka i zapaljenja, a kasnije se šire i na manje zglobove. Gojaznost, kardiovaskularne bolesti, poremećaji sna i osteoporoza su česte prateće pojave koje dodatno komplikuju tok bolesti. Problemi sa funkcijom bubrega, poput pojave proteina u urinu i porasta nivoa uree i kreatinina u krvi, često ukazuju na razvoj lupusnog nefritisa, jednog od najtežih oblika oštećenja organa kod obolelih.
Koji laboratorijski parametri mogu da ukažu na lupus i kako se postavlja dijagnoza
Na razvoj lupusa utiče kombinacija genetskih predispozicija i spoljašnjih faktora kao što su polni hormoni, infekcije (bakterijske, virusne, gljivične, parazitske), UV zračenje, pušenje i određeni lekovi.
Bolest je češća kod žena u reproduktivnom dobu (između 15. i 45. godine), a genetska komponenta posebno dolazi do izražaja kod blizanaca i bliskih srodnika obolelih.
U laboratorijskim nalazima kod osoba sa lupusom često se otkrivaju pozitivne LE ćelije, povišeni nivoi imunskih kompleksa, antitela na DNK, antinuklearna antitela. Dijagnoza se potvrđuje kliničkom slikom, imunološkim analizama i, u slučaju bubrežnih komplikacija, biopsijom.
Ciljevi lečenja lupusa
Ciljevi terapije kod lupusa su postizanje kliničke remisije ili niske aktivnosti bolesti, prevencija relapsa, sprečavanje trajnog oštećenja organa i smanjenje rizika od neželjenih efekata lekova. Najnoviji vodiči naglašavaju i značaj poboljšanja kvaliteta života pacijenata, jer čak polovina obolelih procenjuje svoje zdravstveno stanje kao suboptimalno, pre svega zbog bola i hroničnog zamora.
Prognoze za pacijente sa lupusom danas su mnogo bolje nego ranije, zahvaljujući napretku u dijagnostici i terapiji.
Koji faktori utiču na prognozu za pacijente
Većina pacijenata uz pravilno lečenje može da vodi dug i relativno kvalitetan život. Ključ uspeha je rana dijagnoza, praćenje bolesti i personalizovana terapija. Ipak, tok bolesti je nepredvidiv. Kod nekih osoba lupus je u blagoj formi, sa dugim periodima remisije, dok kod drugih može biti agresivan i izazvati ozbiljna oštećenja bubrega, srca, pluća ili mozga.
Faktori koji utiču na prognozu:
- rana dijagnoza i započinjanje terapije poboljšavaju ishod
- težina oštećenja vitalnih organa (npr. lupusni nefritis može značajno uticati na životni vek)
- pravilna kontrola upale i prevencija infekcija i kardiovaskularnih bolesti
- adherencija na terapiju – redovno uzimanje propisanih lekova
- stil života (izbegavanje UV zračenja, prestanak pušenja, zdrava ishrana, fizička aktivnost).
Statistički, više od 90 odsto pacijenata sa lupusom danas preživi 10 ili više godina nakon dijagnoze, a mnogi žive i mnogo duže i to kvalitetnim životom.
