Mešovita bolest vezivnog tkiva, poznata i kao MCTD (Mixed Connective Tissue Disease), retko je, ali ozbiljno autoimuno oboljenje koje u sebi objedinjuje simptome više drugih poremećaja, uključujući lupus, sklerodermiju i polimiozitis. Zbog toga se MCTD često opisuje kao „sindrom preklapanja“ – bolest koja ima elemente više srodnih poremećaja vezivnog tkiva.
Prvi simptomi: Kako počinje „sindrom preklapanja“?
Simptomi se obično ne pojavljuju odjednom ili naglo već se razvijaju postepeno, često tokom više godina.
Prvi znaci mogu biti blagi i neodređeni, poput umora, osećaja slabosti ili blagog povišenja telesne temperature. Kasnije se mogu javiti bolovi u mišićima i zglobovima, upale i otoci. Karakterističan je i fenomen poznat kao Rejnoov sindrom – nagla promena boje prstiju ruku i nogu, koje prvo pobele, zatim poplave, a potom pocrvene kao reakcija na hladnoću ili stres. Prsti mogu postati natečeni, a koža zategnuta i tvrda, što ponekad otežava pokrete.
Osobe koje imaju MCTD često osećaju bolove slične onima kod reumatoidnog artritisa – bolne, ukočene i otečene zglobove. U nekim slučajevima se pojavljuje osip, naročito na zglobovima šaka, kao i slabost mišića koja može ozbiljno uticati na svakodnevno funkcionisanje.
Šta uzrokuje sindrom preklapanja
Tačan uzrok još uvek nije poznat. Veruje se da genetska predispozicija igra određenu ulogu, posebno ako postoji porodična istorija neke bolesti vezivnog tkiva. Takođe se razmatraju i faktori iz okoline, poput izloženosti određenim virusima, hemikalijama ili industrijskim materijama (silika, polivinil-hlorid). Najčešće se javlja kod žena u 20-im i 30-im godinama, ali nije isključena ni kod muškaraca, pa čak ni kod dece.
Kako se postavlja dijagnoza?
Postavljanje dijagnoze mešovite bolesti vezivnog tkiva nije jednostavna jer se simptomi različitih bolesti koje se u MCTD preklapaju (lupus, sklerodermija i polimiozitis) ne ispoljavaju istovremeno. Mogu proći godine dok se ne postavi precizna dijagnoza.
Ključni element u dijagnostici je otkrivanje visokog nivoa specifičnih antitela, poznatih kao anti-U1-RNP, u krvi. Reumatolog je najčešći specijalista koji vodi dijagnostiku i lečenje ove bolesti.
Ono što često pomaže lekarima da prepoznaju MCTD su i neki specifični obrasci simptoma – teški artritis i plućna hipertenzija (koji se ređe javljaju kod lupusa ili sklerodermije), kao i izražen Rejnoov fenomen sa otečenim prstima.
Lečenje i kontrola bolesti
Iako ne postoji lek koji u potpunosti leči MCTD, mnogi simptomi se uspešno kontrolišu dostupnim terapijama. Lečenje se prilagođava u zavisnosti od toga koji su organi zahvaćeni i koliko je bolest izražena.
U lakšim slučajevima koriste se kortikosteroidi niske doze (poput prednizona), dok su kod težih potrebne veće doze ili dodatni lekovi koji suprimiraju imunski sistem. Antimalarici, kao što je hidroksihlorokin, mogu pomoći u prevenciji pogoršanja bolesti. Lekovi za snižavanje krvnog pritiska, posebno kalcijum blokatori, koriste se kod osoba sa Rejnoovim sindromom.
Ako su zahvaćeni pluća ili srce, pacijenti mogu dobiti lekove za plućnu hipertenziju, što je jedno od najopasnijih stanja povezanih sa MCTD i čest uzrok smrtnog ishoda.
Moguće komplikacije
U težim slučajevima, MCTD može izazvati ozbiljne komplikacije, među kojima su plućna hipertenzija, intersticijalna bolest pluća, oštećenje srca i bubrega, problemi sa digestivnim traktom, anemija, pa čak i oštećenje živaca i sluh. Zbog toga je rano otkrivanje i kontinuirano praćenje bolesti izuzetno važno.
Metode samopomoći uz terapiju sa ciljem poboljšanja kvaliteta života
Pored propisane terapije, postoji niz stvari koje osoba sa MCTD može učiniti kako bi olakšala svakodnevni život. Neke od njih su:
- korišćenje nesteroidnih antiinflamatornih lekova (NSAID), poput ibuprofena ili naproksena, za ublažavanje bolova i zapaljenja
- nošenje rukavica i izbegavanje hladnoće da bi se sprečili napadi Rejnoovog sindroma
- prestanak pušenja, jer nikotin dodatno sužava krvne sudove
- učenje tehnika za upravljanje stresom, koji može pogoršati simptome
- psihološka podrška, jer hronične bolesti često izazivaju anksioznost i depresiju.
Prognoze za pacijenta i očekivanja
Uz odgovarajuće lečenje, većina ljudi sa MCTD može živeti više od deset godina nakon dijagnoze – čak i do 80 odsto obolelih. Ishod zavisi od toga koji su organi pogođeni, koliko brzo bolest napreduje, koliko su izraženi simptomi i koliko rano je bolest otkrivena.
Međutim, dugotrajna upotreba kortikosteroida može izazvati nuspojave poput osteoporoze, infekcija, slabosti mišića ili ishemije (nedostatak dotoka krvi u tkiva). Zato je redovno praćenje lekara obavezno. Posebnu pažnju treba obratiti tokom planiranja trudnoće jer može doći do pogoršanja bolesti i većeg rizika od niske telesne težine novorođenčadi.
Ako osećate stalni umor, bolove u mišićima i zglobovima, oticanje prstiju ili sumnjate na Rejnoov sindrom, važno je da se javite lekaru. Što ranije dobijete tačnu dijagnozu, to su veće šanse za uspešnu kontrolu bolesti.
