Dijabetes tipa 1 je bolest za koju još nema leka. Stanje se reguliše primenom insulina, odgovarajućom ishranom, kontrolom šećera u krvi i redovnom fizičkom aktivnošću. Naučnici Univerziteta u Misuriju u saradnji sa Harvardom i Georgia Techom rade na razvoju novog tretmana dijabetesa – transplantaciji ćelija pankreasa zaduženih za proizvodnju insulina.
Transplantacija bez imunosupresivnih lekova
Dijabetes tipa 1 često se razvija u detinjstvu ili adolescenciji, ali može se javiti i u odraslom dobu. Grupa istraživača sa Univerziteta u Misuriju, Tehnološkog instituta Džordžije i Univerziteta Harvard tvrdi da je otkrila nov metod lečenja dijabetesa tipa 1. Studija rađena na životinjama objavljena je u časopisu Science Advances. Novi tretman dijabetesa 1, zasnovan je na transplantaciji ćelija pankreasa bez potrebe za dugotrajnim imunosupresivnim lekovima. Transplantiraju se ćelije pankreasa sa Langerhansovog ostrvca, specijalnog dela pankreasa. Langerhansova ostrvca ostrvca sačinjena su od različitih ćelija koje luče hormone, a najčešće su to beta ćelije koje proizvode insulin.
Kako se razvija dijabetes 1?
Dr Haval Shirwan, profesor molekularne mikrobiologije i imunologije na Medicinskom fakultetu u Misuriju i jedan od autora studije objašnjava da je dijabetes tipa 1 autoimuna bolest.
– Imuni sistem je strogo kontrolisan odbrambeni mehanizam koji štiti organizam od infekcija. Dijabetes tipa 1 razvija se kada imuni sistem pogrešno prepoznaje ćelije koje proizvode insulin u pankreasu kao oblik infekcije i nastoji da ih uništi- objašnjava dr Shirwan.
Na ovaj način B ćelije pankreasa praktično su uništene, a insulina nema u cirkulaciji. Usled bolesti smanjena je sposobnost tela da proizvodi ili koristi insulin, hormon koji pomaže u regulaciji metabolizma šećera u krvi. Pacijenti sa dijabetesom tipa 1 ne mogu da kontrolišu nivo šećera u krvi, jer njohovo telo ne proizvodi insulin. Ovaj nedostatak može dovesti do problema opasnih po život, bolesti srca, oštećenja bubrega, gubitka vida.
Studija rađena na makaki majmunima pokazala uspeh
Profesuri Shirwan i Esma Yolcu dve decenije proučavaju mehanizam apoptoze, to jest, oblika programirane ćelijske smrti koja je posledica fizioloških i patoloških procesa u organizmu. Apoptoza je ograničena na pojedinačne ćelije – kada sama ćelija sprovodi programiranu smrt to jest, izvršava samoubistvo, u ovom stanju nije moguća zapaljenska reakcija.
Pretklinička studija rađena na makaki majmunima pokazala je uspeh presađivanjem ostrvaca u kombinaciji sa mikrogelom koji sadrži FasL što jeoblik proteina koji učestvuje u ćelijskoj smrti.
-Jedan oblik apoptoze javlja se kada molekul FasL dođe u interakciju sa molekulom poznatim kao Fas na neispravnim imunskim ćelijama. Naš tim osmislio je novu tehnologiju koja omogućava proizvodnju novog oblika molekula FasL na transplantiranim ćelijama ostrvaca pankreasa. Posle transplantacije ćelija ostrvaca pankreasa koje proizvode insulin, lažne ćelije se mobilišu radi uništenja, ali ih FasL eliminiše jer angažuje molekul Fas – kaže imunolog Esma Yolcu sa Univerziteta Misuri.
Ona objašnjava da ovo nije jedina promena. Umesto transplantacije ćelija u jetru, što je tipičan klinički put, istraživači su formirali malu vrećicu u omentumu, velikom ravnom sloju masnog tkiva neposredno ispod stomaka.
–Za razliku od jetre, omentum je nevitalni organ, što omogućava njegovo uklanjanje u slučaju komplikacija – kaže glavni autor studije imunolog iz Opšte bolnice Masačusets, Ji Lei.
Majmuni koji su dobili FasL imali su dobru kontrolu glikemije
Tokom eksperimenta četiri majmuna su dobila FasL mikrogelove, a tri mikrogelove bez molekula FasL. Životinje su tri meseca posle transplantacije, primile lek protiv odbacivanja ćelija – rapamicin. Naučnicu su posle toga obustavili terapiju lekovima. Majmuni koji su dobili FasL imali su dobru kontrolu glikemije tokom studije i 100 dana posle transplantacije. Stručnjaci ističu da su postignuti odlični rezultati, kada je u pitanju kontrola glukoze kod majmuna.
Nedostaci studije
Zbog epidemije covid 19 istraživanje je zaustavljeno. Stručnjaci su uvereni da ovaj tretman pruža mogućnost kontrole dijabetesa i tokom dužeg vremenskog perioda i bez primene lekova protiv odbacivanja transplantiranih ćelija.
Naučnici, ipak, ističu da je ova studija rađena samo na majmunima. Pacijenti koji su primili neki organ putem transplantacije, uzimaju imunosupresivne lekove tokom celog trajanja transplantacije. Primaoci transplantata su imunosupresivni do kraja života, a agensi mogu da izazovu i insulinsku rezistenciju, smatraju stručnjaci.
