Foto: eKlinika
Početkom novembra počeo je skrining za rano otkrivanje raka pluća na Klinici za pulmologiju Univerzitetskog kliničkog centra Srbije, pregled koji se u našoj zemlji do sada obavljao samo u Institutu za plućne bolesti Vojvodine u Sremskoj Kamenici i bio dostupan isključivo građanima sa teritorije Vojvodine. Skrining za rano otkrivanje raka pluća jedan je od preventivnih pregleda za koje postoji veliko interesovanje građana i to ne treba nikoga da iznenađuje, jer – statistika nam je poražavajuća i „crna“ – kažu stručnjaci. Brojke pokazuju da na svaka dva sata u Srbiji od karcinoma pluća umre jedan čovek, od ove bolesti svakodnevno oboli 20 osoba, a svakog dana bitku izgubi čak 13 pacijenata.
Skrining program podrazumeva otkrivanje karcinoma pluća pomoću niskodoznog skenera, uz pomoć kojeg mogu da se prikažu manje tumorske senke, koje rentgen ne može da otkrije. Skrining se sprovodi u Klinici za pulmologiju Univerzitetskog kliničkog centra Srbije, a pregledi se zakazuju pozivom na broj telefona 066/267-268, svakim radnim danom do 20 časova. Za skrining za rano otkrivanje raka pluća mogu da se prijave građani stariji od 50 godina i sa više od 30 godina „pušačkog staža“ budući da je to populacija pod najvećim rizikom za razvoj karcinoma pluća. Skrining je besplatan pregled za koji nije potreban uput i važi za sve građane sa teritorije grada Beograda. Građani koji su mlađi od 50 godina i ne konzumiraju cigarete, a imaju istoriju raka pluća u porodici i žele da obave skrining pregled, prvo treba da se jave svom lekaru opšte prakse kako bi dobili dalja uputstva.
Pre ulaska u prostoriju sa skenerom potrebno je popuniti anketni upitnik na 4 strane Foto: eKlinika
Novinarke eKlinika portala Marijana i Ivana bile su u prilici da među prvima obave skrining pregled. Procedura je vrlo jednostavna. Gužve nema, jer postoji satnica po kojoj se pacijenti snimaju radnim danima do 18 časova. Kada dođete na pregled u zakazani termin, pre ulaska u prostoriju sa niskodoznim skenerom, potrebno je popuniti anketni upitnik. Istina, pitanja je dosta s obzirom na to da upitnik ima 4 strane. Osim ličnih podataka i pitanja o životnim navikama, posebno onim lošim (broj popušenih cigareta dnevno) u upitniku su i pitanja na koja treba obratiti pažnju, kao što su:
– da li ste u poslednjih 12 meseci imali RTG grudnog koša
– da li ste u poslednjih 12 meseci imali CT grudnog koša
– da li ste radili mamografiju u poslednjih 12 meseci
– da li ste imali neki od navedenih simptoma u poslednjih 6 meseci
– da li bolujete od neke od navedenih bolesti.
Skrining za rano otkrivanje raka pluća može se svrstati u jedan od najbržih i najopuštenijih preventivnih pregleda. Kratko traje, bezbolan je, ne zahteva nikakve prethodne pripreme… a rezultat može da „sačuva glavu na ramenima“. Kada popunite anketni upitnik predajete ga radiološkom tehničaru koji vas uvodi u prostoriju sa skenerom. Za snimanje grudnog koša potrebno je skinuti gornji deo odeće, žene skidaju i brushalter. Do tog trenutka radiološki tehničar je u prostoriji sa pacijentom te je moguće pitati ga sve što vas zanima. Pacijent zatim legne na pokretni ležaj koji ulazi u rendgensku cev (među pacijentima poznatu kao „krofna“).
Tehničar odlazi u drugu prostoriju koju od skenera deli staklo i na kompjuteru prati proces skeniranja. Ležaj se zaustavlja kada se grudni koš nađe ispod rendgenske cevi i detektora. Radiološki tehničar preko razglasa daje instrukcije pacijentu, odnosno govori mu kada treba duboko da udahne, kada da zaustavi dah i kada da izdahne. Taj postupak se obavlja dva puta. Tehničar pred sobom ima slike grudnog koša i druge preseke koje skener beleži, kao i ostale parametre ovog skrining pregleda. Nakon drugog dubokog udaha i snimanja pluća, snimanje je završeno tako da kompletan pregled traje oko 5 minuta. Pogledajte ekskluzivnu video ilustraciju pregleda:
Skener je Siemens Somatom Definition Edge, 128-slajsni skener, vrlo brz. Vreme rotacije cevi je 0.28 sekundi, što znači da je vreme izloženosti zračenju kratko. Ceo gruduni koš se snimi za 3 do 4 sekunde. Radi se po takozvanom low dose protokolu, to znači da se dodatno smanjuje doza zračenja. Primljena doza zračenja je i dalje mnogo veća od običnog rendgenskog snimka. Naime, običan rendgenski snimak 1mSv (mili Sivert, odgovara desetodnevnoj izloženosti komsičkom zračenju na ulici), a low dose CT pluća je 1.5 mSv, što je ekvivalentno šestomesečnoj izloženosti kosmičkom zračenju na ulici. Međutim, korist od ranog otkrivanja raka pluća je neuporedivo veća.
Dakle, nema nikakve bojazni od prekomernog zračenja, što je jedno od čestih pitanja i velikih strahova pacijenata, u ovom slučaju neosnovanih.
Foto: eKlinika
Rezultati skrining pregleda dobijaju se u roku od nekoliko dana. Nakon završenog „čitanja“ slika u Centru za radiologiju Univerzitetskog kliničkog centra Srbije dobijenih snimanjem niskodoznim skenerom i analize pulmologa sa Klinike za pulmologiju, rezultati pregleda saopštavaju se telefonskim putem. O ishodu skrining pregleda pluća pacijente obaveštava pulmolog koji saopštava kakvi su nalazi i daje savete šta treba raditi dalje. Naravno, sve u zavisnosti od rezultata pregleda. Pacijenti svoj nalaz mogu da podignu u arhivi Klinike za pulmologiju, radnim danima do 15 sati.
Napominjemo i da je posle „prvog udara“ na početku sprovođenja skrininga i velikog interesovanja građana, te velike zauzetosti broja telefona 066/267-268 sada situacija relaksiranija, pa se pregled za naredne slobodne termine može zakazati lakše i brže.
Karcinom pluća je podla maligna bolest, koja se kod čak 60 odsto pacijenata otkriva u uznapredovalom, odnosno metastatskom stadijumu. Skrining na rano otkrivanje, uz promenu životnih navika (pre svega ostavljanja duvana) i širenje svesti o raku pluća i važnosti što ranijeg otkrivanja, može da promeni crnu statistiku. Ona, poznato je, sada kaže da je Srbija prva zemlja u Evropi po smrtnosti od ovog maligniteta. Zato je uvođenje skrininga na rano otkrivanje bolesti izuzetno važan trenutak i za lekare i za pacijente.
Od toga da li je neka promena otkrivena na ovom preventivnom pregledu radiološki suspektna na postojanje tumora zavisiće predlog za dalje lečenje, ili će biti neophodno samo redovno praćenje. Treba reći i da je neuporedivo manji broj sumnjivih promena malignog porekla, ali da od što ranijeg otkrivanja, ukoliko je reč o raku, zavisi tok bolesti i prognoza za pacijenta.
Iskustva iz Evrope i regiona pokazuju da ranije otkrivanje bolesti i veća dostupnost inovativnih terapija direktno utiču na bolji kvalitet i produženje života. U našoj zemlji ima pacijenata koji sa rakom pluća normalno žive godinama, zahvaljujući imuno i biološkoj terapiji. Pored toga što se produžava život, štedi se ogroman novac koji iziskuju inovativne terapije za lečenje metastatske bolesti. One su delotvorne, ali veoma skupe. Procenjuje se da bi skrining na rano otkrivanje raka pluća mogao da smanji ove troškove u razmeri 1:3.
Uz nadu da će skrining sa teritorije Vojvodine i Beograda biti proširen i na celu Srbiju, ovom prilikom se zahvaljujemo osoblju Klinike za pulmologiju UKCS. Posebnu zahvalnost upućujemo načelniku, doc. dr Mihailu Stjepanoviću na prilici da čitaocima prenesemo iskustva i još jednom, uz radost zbog dobrog nalaza novinarki, apalujemo na važnost otkrivanja bolesti u ranom stadijumu.