Rak slepog creva počinje da se razvija kada zdrave ćelije u slepom crevu mutiraju i rastu van kontrole, formirajući tumor. Obično se otkriva tokom operacije zbog upale slepog creva ili kada se radi neka vrsta snimanja za neko drugo, nevezano zdravstveno stanje. Manji tumori neće se širiti po telu, dok oni većih razmera obično zahtevaju agresivno lečenje. Rak slepog creva može da se javi u bilo kom uzrastu, ali je veća verovatnoća da će se razviti kod ljudi starijih od 50 godina. Takođe je češći kod žena nego kod muškaraca.
Šta je rak slepog creva i koje vrste postoje?
Rak slepog creva je retka bolest. Slepo crevo je deo digestivnog sistema – mala kesica u obliku cevi, koja se nalazi na donjoj desnoj strani stomaka, blizu spoja debelog creva i tankog creva. Funkcija slepog creva je nepoznata i zbog toga se smatra rudimentarnim organom, organom koji je tokom evolucije izgubio svoju funkciju. Postoji nekoliko benignih i malignih tumora koji mogu da se razviju u slepom crevu – karcinoidni tumori, mucinozne cistadenome i adenokarcinomi slepog creva.
Karcinoidni tumori
Približno polovina svih karcinoma slepog creva su karcinoidni tumori. Oni utiču na neuroendokrine ćelije, koje primaju signale iz nervnog sistema i oslobađaju hormone. U većini slučajeva, karcinoidni tumori sporo rastu.
Mucinozni cistadenom
Ovi nekancerozni tumori formiraju se u epitelu (sluznici) slepog creva. Mucinozni cistadenomi se neće širiti na druge delove tela sve dok slepo crevo ostane netaknuto.
Adenokarcinom slepog creva
Rak adenokarcinoma počinje u tkivu žlezde koje oblaže organe. Postoji nekoliko kategorija adenokarcinoma slepog creva:
1. Mucinozni adenokarcinom. Ovo je drugi najčešći tip raka slepog creva, odmah posle karcinoidnih tumora. Mucinozni adenokarcinomi počinju u sluzokoži slepog creva i oslobađaju mucin – komponentu sluzi.
2. Adenokarcinom debelog creva. Ovi tumori se razvijaju blizu osnove slepog creva i slični su tumorima kolorektalnog karcinoma.
3. Adenokarcinom prstenastih ćelija. Ovaj agresivni tumor je retkost, ali se povremeno može formirati u slepom crevu. Ćelije raka luče i skladište velike količine mucina. Zove se adenokarcinom pečatnog prstena jer ćelije raka pod mikroskopom imaju upravo izgled prstena sa pečatom.
Koji simptomi ukazuju da se razvio rak slepog creva?
Ponekad ljudi oboleli od raka slepog creva ne razvijaju nikakve simptome. A kada se pojave znaci upozorenja, oni variraju, u zavisnosti od osobe. Simptomi raka slepog creva mogu da budu:
- Apendicitis (zapaljenje ili infekcija slepog creva)
- Nadimanje
- Bol u stomaku
- Bol u karlici
- Nakupljanje tečnosti u abdomenu (ascites)
- Promene u funkciji creva
- Mučnina i povraćanje
- Povećanje obima struka
- Problemi sa plodnošću.
Kako i zašto neko dobije rak slepog creva?
Rak slepog creva počinje kada ćelije počnu da mutiraju i rastu van kontrole. Ali, stručnjaci ne znaju šta tačno uzrokuje taj proces, a poznato je da postoje određeni faktori rizika koji se dovode u vezu sa rakom slepog creva. To su:
- Pušenje ili upotreba duvanskih proizvoda
- Medicinska istorija. Određena zdravstvena stanja, kao što su perniciozna anemija i atrofični gastritis, koji mogu da povećaju rizik od raka slepog creva
- Starost. Rizik od raka slepog creva raste kako čovek stari
- Pol. Žene imaju veću šansu da obole od ovog karcinoma.
Kako se dijagnostikuje rak slepog creva?
Rak slepog creva često se dijagnostikuje nakon apendektomije – uklanjanja slepog creva zbog upale. Ponekad testovi snimanja, kao što su rendgenski snimci ili CT skeniranje, otkrivaju postojeće tumore. Ako lekar sumnja na rak slepog creva, onda može da preporuči više vrsta testiranja, a ti testovi mogu da budu:
1. CT ili MRI. Lekar može da preporuči CT skeniranje ili MRI (magnetnu rezonancu). Ovi testovi snimanja slikaju tkiva unutar tela i mogu da otkriju mnogo različitih abnormalnosti, uključujući i tumore.
2. Biopsija. Tokom ove procedure, lekar uzima uzorak tkiva i šalje ga u patološku laboratoriju na analizu. Može biti teško uzeti biopsiju slepog creva. Dakle, ako se rak potencijalno proširio na drugi region, lekar će uzeti uzorak iz tog područja.
3. Laparoskopija. Laparoskop – dugačak, tanak instrument sa optičkim vlaknima – ubacuje se kroz rez na stomaku. Mala kamera snima slike slepog creva i projektuje ih na ekran.
4. Testovi krvi. Ako je biopsija pozitivna na rak slepog creva, onda će lekar preporučiti laboratorijske testove da proveri nivo proteina, što može da pomogne u određivanju stadijuma raka.
Kako se leči karcinom slepog creva?
Postoji nekoliko pristupa kada je u pitanju lečenje raka slepog creva. U obzir se uzima nekoliko stvari pre planiranja lečenja pacijenta, pre svega veličina i stadijum tumora i opšte zdravlje obolele osobe. U načine lečenja raka slepog creva spadaju:
1. Hirurgija. Uklanjanje slepog creva može da bude dovoljno za lečenje malih tumora (manje od 1 ili 2 centimetra). Međutim, veći tumori su obično agresivniji i zahtevaju sekundarnu operaciju za uklanjanje više tkiva. Moguće procedure su hemikolektomija (uklanjanje dela debelog creva) i operacija debuliranja – procedura u kojoj hirurg uklanja što je više moguće tumora. Ovom metodom uklanja se nagomilana sluz, što može da pomogne u ublažavanju nadimanja. U retkim slučajevima, lekar može da preporuči uklanjanje peritoneuma (sluzokože stomaka). Međutim, ova operacija ima značajne neželjene efekte i možda nije pogodna za sve.
2. Hemoterapija. Ovaj tretman koristi lekove za ubijanje ćelija raka. Lekovi se ili ubrizgavaju direktno u krvotok ili se daju u obliku tableta.
3. Hipertermička intraperitonealna hemoterapija (HIPEC). Ovaj tretman podrazumeva zagrevanje lekova za hemoterapiju i njihovu cirkulaciju unutar trbušne duplje. HIPEC se obično izvodi istovremeno sa operacijom, dok je pacijent još pod opštom anestezijom i ovaj pristup je intenzivniji od tradicionalne hemoterapije.
4. Ciljana terapija lekovima. Cilj ovog tretmana je da cilja ćelije raka i ograniči oštećenje zdravih ćelija. Specifični lekovi ciljaju određene gene ili proteine koji podstiču rast i širenje raka.
Koji su neželjeni efekti lečenja karcinoma slepog creva?
Postoji nekoliko potencijalnih neželjenih efekata koji mogu da se jave tokom lečenja karcinoma. Variraju u zavisnosti od načina lečenja pacijenta, stadijuma raka i sposobnosti zaceljenja tela. Neki od najčešćih neželjenih efekata lečenja raka su:
- Anemija
- Gubitak kose
- Umor
- Dijareja
- Zatvor
- Mučnina i povraćanje
- Promene na koži i noktima.
A šta je sa otkrićem da slepo crevo ipak ima funkciju u telu?
Pre nekoliko godina je otkriveno da se u slepom crevu proizvode korisne probiotske bakterije.
I šta ćemo sad?