Okean je neistražen prostor, ljudima potpuno nepoznat, a naučnici veruju da u njemu mogu da se nađu nove hemikalije koje imaju potencijal da leče razne ljudske bolesti. Hemijski su sintetizovali jedinjenje izolovano iz morskog sunđera nazvano 3,10-dibromofaskaplisin koje je testirano na različitim ćelijama karcinoma prostate. Tako je otkriveno da to sintetizovano jedinjenje prisiljava ćelije raka da izumru, a otkriće je objavljeno u publikaciji Marine Drugs, kao i da dobro deluje u kombinaciji sa nekoliko već odobrenih lekova protiv karcinoma.
Prvi lek morskog porekla odobren pre 52 godine
Naučni svet je 2019. godine proslavio 50. godina od uvođenja citarabina – prvog leka morskog porekla koji je odobren za lečenje leukemije, inače lek je izolovan iz morskih sunđera. A prema saopštenju Midwestern University, od oktobra 2020. godine, devet lekova morskog porekla klinički je odobreno za lečenje pacijenata sa karcinomom.
Jedinjenje iz morskih sunđera ubija ćelije raka
Sada su istraživači sa Far Eastern Federal University u Rusiji, zajedno sa kolegama iz drugih delova Rusije i Nemačke, izolovali jedinjenje 3,10-dibromofaskaplisin iz morskog sunđera Fascaplisinopsis reticulata i zatim ga hemijski sintetizovali. Testirali su supstancu na raznim ćelijama karcinoma prostate, uključujući i one otporne na hemoterapiju. Naučnici su otkrili da 3,10-dibromofaskaplisinin prisiljava ćelije tumora da odumiru putem programiranog mehanizma ćelijske smrti. Takođe su otkrili da sintetizovano jedinjenje dobro deluje u kombinaciji sa nekoliko već odobrenih lekova protiv raka.
Faskaplisin – intenzivno proučavano i efikasno jedinjenje
Hemičari su prvi put izolovali jedinjenje faskaplisin iz morskih sunđera još 1988, a danas je poznato da on poseduje antimikotično, antibakterijsko, antivirusno, antimalarijsko i antitumorsko dejstvo. A 2017. naučnici ruskog Far Eastern Federal University objavili su rad koji pokazuje da derivati faskaplisina ubijaju multiformne ćelije glioblastoma – agresivnu vrstu raka mozga koji pacijentima ne daje šanse za preživaljanje. Nekoliko istih istraživača sa ovog univerziteta 2019. godine, objavili su istraživanje o svom razvoju novog metoda za sintezu derivata faskaplisina. Po prvi put su uspeli da dobiju dovoljnu količinu 3-bromofaskaplisina i 3,10-dibromofascaplisina. Ova jedinjenja su korišćena za prve sinteze alkaloida 14-bromoretikulata i 14-bromoretikulatina. Otkrili su da 14-bromoretikulatin selektivno utiče na Pseudomonas aeruginosa – bakteriju koja je otporna na mnoge vrste antibiotika. Takođe su otkrili da je 3,10-dibromofaskaplisin bio u stanju da cilja metaboličku aktivnost ćelija karcinoma prostate.
Cilj – stvaranje supstance za ciljanu terapiju
Ove 2021. godine, istraživači se nadaju da će izvesti rezultate proučavanja kako 3,10-dibromofaskaplisin utiče na ćelije bez raka. Fascaplisin je vrlo toksičan za zdrave ćelije, koje su do sada ograničavale njegovu upotrebu kao lekova.
– U našoj laboratoriji pokušavamo da modifikujemo strukturu ovih jedinjenja kako bismo smanjili njihov citotoksični efekat na normalne ćelije, istovremeno zadržavajući neophodan antitumorski efekat – objašnjava dr Maxim Zhidkov, šef Odeljenja za organsku hemiju na ruskom Far Eastern Federal University i dodaje da im cilj stvaranje supstance za ciljanu terapiju, sa minimalnim neželjenim efektima za zdrave ćelije tela.
