Rak kostiju se najčešće razvija na takozvanim dugim kostima i u karlici, iako može da nastane na svim koštanim strukturama. Neki tipovi su češće javljaju kod dece, a neki kod odraslih osoba, ali su prvi znaci, odnosno simptomi, identični kod svih oblika ovog karcinoma.
Rak kostiju i prvi simptomi koji mogu da ukažu na njega
Izmenjena i slaba pokretljivost ekstremiteta kao i zglobova, bol u kostima i otečenost, kao i izražena lomljivost čak i pri lakšim povredama predstavljaju neke od najranijih simptoma mogućeg raka kostiju. Uz to, osoba se oseća loše, malaksalo, česta je anemija. Moguće je da se jave i:
- otoci u blizini zahvaćenog dela kosti
- atrofija mišića
- tumorska masa koja je opipljiva
- vaskularne i neurološke promene (napadi)
- promene na koži
- bezrazložni gubitak kilograma.
Uzroci nastanka raka kostiju nepoznati
Nekontrolisani rast i deoba ćelija do kojih dolazi usled greške u molekulu DNK ćelije dovode do raka kostiju, iako je uzrok nastanka, odnosno pokretač, nepoznat. Navedene ćelije ne umiru na uobičajeni način, već i dalje nastavljaju sa razmnožavanjem. Njihovim gomilanjem formira se tumorska masa koja se sa kostiju širi i na druge organe.
Primarni rak kostiju nastaje u samim ćelijama kostiju, a sekundarni je karcinom koji se proširio na kosti iz nekog drugog obolelog organa creva, pluća, dojke. Zloćudni tumori kostiju su relativno retki, (oko 0.2 % primarnih tumora). Tipovi raka kostiju, odnosno vrste, određene su na osnovu vrsta ćelija od kojih je rak počeo da se razvija.
Tumori kostiju i tipovi
Medicina poznaje sledeće tipove tumora kostiju:
- benigne (nekancerozne) – u njih spadaju osteohondromi, benigni hondromi, hondroblastomi, hondromiksoidni fibromi, osteoidni osteomi, gigantocelularni tumori
- maligne ili kancerogene – osteosarkomi, multipli mijelom, fibrosarkomi, maligni fibrozni histiocitomi, Ewingov tumor, maligni limfomi
- metastatski tumori kostiju – šire se sa nekih drugih karcinoma kao metastaze.
Multipli lijelom, najčešći maligni tumor kostiju
Multipli mijelom je najčešći maligni tumor kostiju. Pretežno se javlja kod starijih osoba. Zahvata jednu ili više kostiju, pa se u odnosu na to može širiti i bol. Osobe koje su tokom života bile izloženije većim zračenjima imaju viši rizik od oboljevanja.
Multipli mijelom često recidivira, a u poslednje vreme se sve uspešnije u lečenju koristi inovativna terapija matičnim ćelijama, sa mogućnosću ponovljene transplantacije. Lečenje je složeno i podrazumeva hemioterapiju, zračenje i operaciju, ako lekari procene da je moguća. Ova vrsta raka se češće javlja kod muškaraca, a primećuje se porast obolejevanja u mlađoj populaciji.
Osteosarkom
Osteosarkom počinje u samim ćelijama kostiju, a radi se o drugom najčešćem malignom tumoru kosti. Uglavnom se pojavljuje kod kod dece i adolescenata, ali može da se javi bilo kada. Starije osobe koja imaju Pagetovu bolesti ponekad dobiju upravo ovu vrstu tumora.
Većina osteosarkoma se javlja razvija kod pacijenata koji nemaju komorbiditete, ali ni istoriju malignih bolesti u porodici. Na područje kolena odnosi se gotovo polovina osteosarkoma, a najčešće se širi na pluća.
Terapija podrazumeva kombinaciju hemioterapije i operacije, zapravo, operacija se uglavnom radi nakon hemioterapije. Stopa preživljavanja 5 godina nakon operacije je do 75 odsto, a danas je u mnogim slučajevima moguće izbeći amputaciju.
Hondrosarkom
Hondrosarkom počinje u ćelijama hrskavice, najčešće na krajevima kostiju, najčešće kod starijih osoba. Pored genetske predispozicije, može da se javi i kao posledica radioterapije upotrebljene za lečenje nekog drugog primarnog karcinoma. Uglavnom se javlja između kostiju kukova, na ramenima i natkolenicama.
Mnogi hondrosarkomi su spororastući tumori, odnosno, imaju nizak stepen maligniteta, zbog čega ih nije moguće lečiti hirurgijom. Hondrosarkomi visokog stepena su agresivni i brže metastaziraju. Kod hirurgije, potrebno ih je potpuno ostraniti jer ne reaguju na hemio i radioterapiju. Više od 75 odsto pacijenata preživi hondrosarkom ako se turmor odstrani u celini.
Juingov (Ewing) sarkom
Ova vrsta sarkoma se najčešće javlja kod dece i adolescenata, i to češće kod dečaka. Naučnici još uvek nisu sigurni odakle se tačno razvija (u kom delu ćelija kostiju), a pretežno zahvata ekstremitete, i noge i ruke. Počinje bolovima i otocima, i može da zahvati celu dužinu kosti. CT skener i magnetna rezonanca, kao i biopsija, potvrđuju definitivnu dijagnozu. Leči se hirurgijom, hemortarepijom i zračnom terapijom, a procenat preživljavanja je oko 60 odsto.
