Pojam neurotoksičnost odnosi se na oštećenje mozga ili perifernog nervnog sistema izazvano izlaganjem prirodnim ili veštačkim toksičnim supstancama. Toksini mogu promeniti aktivnost nervnog sistema na načine koji ometaju ili uništavaju nerve.
Od čega zavisi potencijalna neurotoksičnost kada smo u kontaktu sa toksinima
Nervi su ključni za prenos i obradu informacija u mozgu, kao i u drugim delovima nervnog sistema. Zbog svoje visoke stope funkcionalnosti metabolizma, neuroni su najosetljiviji na oštećenja izazvana neurotoksinima. Slede oligodendrociti, astrociti, mikroglije i ćelije kapilarnog endotela.
U zavisnosti od hemijskog profila neurotoksina, šteta, odnosno oštećenja, mogu se javiti u određenim delovima ili na specifičnim ćelijskim elementima nervnog sistema. Nepolarne supstance su rastvorljivije u lipidima i stoga lakše dopiru do nervnog tkiva u poređenju sa polarnim jedinjenjima, koja su manje rastvorljiva u lipidima. Odgovor organizma na neurotoksine zavisi od faktora kao što su pogođeni neurotransmiteri, integritet ćelijskih membrana i prisustvo mehanizama detoksikacije.
Supstance koje kod ljudi mogu da izazovu neurotoksičnost
Primeri supstanci koje mogu biti neurotoksične za ljude uključuju:
Hemoterapijske lekove za uništavanje brzo rastućih ćelija
Zračenje
Terapije lekovima ili zloupotreba droga
Teške metale poput žive i olova
Određene namirnice i aditive u hrani
Insekticide/pesticide
Kozmetiku
Industrijska i sredstva za čišćenje
Primeri toksičnih supstanci u okolini koje je teško izbeći:
Živa
Kadmijum
Olovo
Insekticidi
Rastvarači
Automobilski izduvni gasovi
Hlor
Formaldehid
Fenol
Mogući efekti i simptomi neurotoksičnosti
Neki efekti neurotoksičnosti mogu se pojaviti odmah, dok se drugi mogu razvijati mesecima ili godinama.
Ovi efekti zavise od različitih faktora, kao što su karakteristike neurotoksina, doza kojoj je osoba izložena, sposobnost organizma da metaboliše i izluči toksin, kao i sposobnost pogođenih struktura da se oporave.
Simptomi neurotoksičnosti uključuju:
Paralizu ili slabost u ekstremitetima
Izmenjen osećaj, trnce i utrnulost u ekstremitetima
Glavobolju
Gubitak vida
Gubitak memorije i kognitivnih funkcija
Opsesivno-kompulzivno ponašanje
Problemi u ponašanju
Seksualnu disfunkciju
Depresiju
Gubitak cirkulacije
Neravnotežu
Simptome nalik gripu
Druga stanja koja se mogu razviti uključuju sindrom hroničnog umora, poremećaj pažnje s hiperaktivnošću (ADHD), hronični sinusitis i astmu koja ne reaguje na terapije. Simptomi takođe mogu podsećati na one kod autoimunih stanja poput sindroma iritabilnog creva ili reumatoidnog artritisa.
Dijagnoza, lečenje i prognoza
Najbolji test za utvrđivanje da li je periferni nervni sistem pogođen je test provodljivosti nerava. Za otkrivanje oštećenja mozga koriste se testovi poput pupilografije, kompjuterizovane ravnoteže, analize srčanog ritma, snimanja mozga trostrukom kamerom SPECT sistema i neuropsihološkog testiranja.
Lečenje neurotoksičnosti uključuje uklanjanje ili smanjenje izloženosti toksičnoj supstanci i terapiju za ublažavanje simptoma. Terapije mogu uključivati masažu, vežbanje i modulaciju imunog sistema.
Ishod zavisi od trajanja i intenziteta izloženosti neurotoksinu, kao i od stepena oštećenja nerava. U nekim slučajevima izloženost može biti fatalna, dok se u drugim pacijenti mogu potpuno oporaviti uz odgovarajuće lečenje.
