Naučnici pronašli zajednički uzrok za Parkinsonovu bolest i rak – trag vodi ka jednoj retkoj dijagnozi

Najučestaliji oblik Gošeove bolesti je tip 1, koji je najčešće praćen simptomima kao što su umor, pojava modrica, bolovi u kostima, uvećana jetra i slezina

Gošeova bolest je retko metaboličko oboljenje koje nastaje usled nedostatka enzima beta-glukocerebrozidaze. Zadatak ovog enzima jeste da razgrađuje kompleksne masnoće. Zbog nedostatka beta-glukocerebrozidaze dolazi do taloženja masnih materija u ćelijama, a sve za posledicu ima uvećavanje jetre i slezine i neurološke teškoće. Rad stručnjaka sa Yale Medicine koji se bavi Gošeovom bolešću mogao bi da pomogne u boljem razumevanju i lečenju mnogo češćih oboljenja kao što su multipli mijelom i Parkinsonova bolest.

Dr Pramod Mistry sa Yale Medicine je stručnjak za nasledne bolesti jetre i lečenje retke Gošeove bolesti. Kada je pre 35 godina lečio svog prvog pacijenta sa ovom retkom bolešću metabolizma, nije ni slutio da bi njegova istraživanja mogla da osvetle razumevanje mnogo češćih bolesti - multiplog mijeloma i Parkinsonove bolesti.

Preporučujemo

Najučestaliji oblik Gošeove bolesti

Smatra se da Gošeova bolest pogađa jednu od 100.000 osoba. Pacijentima nedostaje enzim, ili protein, poznat kao glukocerebrozidaza, usled mutacije u GBA genu koji remeti stvaranje enzima glukocerebrozidaze. Glukocerebrozidaza razlaže lipide na šećer i jednostavne masnoće neophodne za energiju. Ukoliko se lipidi ne razgrade, oni počinju da se sakupljaju i remete rad ćelija mozga, koštane srži, pluća, slezine i jetre. Najučestaliji oblik Gošeove bolesti je tip 1, koji je najčešće praćen simptomima kao što su umor, pojava modrica, bolovi u kostima, uvećana jetra i slezina.

"Zašto sam dobio multipli mijelom?"

Godine 2001. jedan pacijent kojeg je od Gošeove bolesti lečio dr Mistry dobio je i multipli mijelom - malignu bolest, rak plazmocitnih ćelija koštane srži. Plazmociti su podtip belih krvnih zrnaca i deo imunološkog sistema, čija je funkcija proizvodnja antitela koja štite telo od infekcija.

Pacijent je pitao: "Zašto sam dobio multipli mijelom?", a ovo pitanje je podstaklo doktora da se posveti izučavanju moguće veze između dve bolesti, s obzirom na to da je već bilo nekoliko izolovanih slučajeva pacijenata sa Gošeovom bolešću i multiplim mijelomom.

- Pitanje pacijenta me je podstaklo da se detaljnije posvetim ovom istraživanju. Prva studija je urađena na Yale Medicine, a zatim smo sve proširili na međunarodnu kohortu. Uočili smo da ćelije ispunjene mastima, makrofagi, komuniciraju sa imunim ćelijama B-limfocitima, koje proizvode prekomerne količine antitela, a ako izostane kontrola ovog procesa, dolazi do razvoja multiplog mijeloma - kaže dr Mistry.

Gošeova bolest povećava za 25 puta rizik od multiplog mijeloma

Ova studija Yale Medicine, objavljena 2009. godine, bila je prva sveobuhvatna analiza koja je pokazala da Gošeova bolest povećava za 25 puta rizik od multiplog mijeloma u poređenju sa opštom populacijom, navodi dr Mistry. Sledeći korak je bio da se informacije prenesu u laboratoriju i razvije složeniji način ispitivanja na miševima.

- Saznali smo da akumulacija masnoća u makrofagima, ćelijama koje uništavaju bakterije i štetne mikroorganizme, pokreće upalu imunog sistema koja se aktivira na takav način da B-limfociti počinju da proizvode antitela na lipide - kaže dr Mistry.

Sa hipotezom koja objašnjava ovaj proces, dr Mistry je vodio međunarodno kliničko ispitivanje leka koji usporava razvoj Gošeove bolesti. Lek eliglustat odobren je od strane Uprave za hranu i lekove Sjedinjenih Američkih Država 2014. godine, što je dovelo do značajnog napretka u terapiji Gošeove bolesti tipa 1. Dalja istraživanja su pokazala da ovaj lek ne deluje samo na simptome Gošeove bolesti, već i da smanjuje prekancerozna stanja povezana sa multiplim mijelomom.

Istraživanje koje je poboljšalo razumevanje Parkinsonove bolesti

Istraživanja Gošeove bolesti poboljšala su i razumevanje Parkinsonove bolesti, neurološke bolesti koja utiče na kontrolu pokreta, i demencije sa Levijevim telima, koja je uzrokovana nakupljanjem Levijevih tela, zbog čega dolazi do promena u pažnji, javljaju se vizuelne halucinacije i tremor, često u zajedništvu sa simptomima Parkinsonove bolesti.

Stručnjaci su uočili visoku prevalenciju Parkinsonove bolesti kod pacijenata sa Gošeovom bolešću – 21 put veću nego u opštoj populaciji. Dr Mistry i njegov tim identifikovali su ključne zajedničke biološke mehanizme dva stanja. Istraživanja su podstakla naučnike da razviju terapije usmerene na zaustavljanje progresije Parkinsonove bolesti, u nadi da će pronaći lek, budući da se trenutnim terapijama mogu samo kontrolisati simptomi.

- Proučavamo modele u našoj laboratoriji, uključujući matične ćelije, kako bismo razumeli mehanizam. Došli smo do saznanja da lipidi koji se nakupljaju kod Gošeove bolesti pokreću proces usled kojeg dolazi do oštećenja neurona u supstanciji nigri, delu mozga koji je oštećen kod Parkinsonove bolesti - kaže dr Mistry.

Postojeća terapija za Parkinsonovu bolest samo kontroliše simptome

Dr Mistry se nada da su nove terapije za Gošeovu bolest potencijalna pomoć desetinama hiljada ljudi sa Parkinsonovom bolešću koji su nosioci mutacije Gošeove bolesti. Parkinsonova bolest se trenutno leči samo terapijom koja može da kontroliše simptome. Stručnjaci Yale Medicine nadaju se da će njihova istraživanja Gošeove bolesti uspeti da modifikuju ovo oboljenje tako što će zaustaviti progresiju Parkinsonove bolesti.

Najčešći je tip 1 Gošeove bolesti, ali postoji i teži oblik, tip 2, koji se javlja kod beba i odojčadi. Hronični oblik je tip 3 koji deluje na centralni nervni sistem i vremenom dovodi do simptoma kao što su teškoće sa pomeranjem očiju, gubitak koordinacije i problemi sa pamćenjem.