Problemi sa srcem tokom lečenja karcinoma prateća su pojava s obzirom na to da tretmani protiv raka – hemoterapija, zračenje, ciljana terapija i imunoterapija imaju potencijal da izazovu kardiovaskularne bolesti. Zbog toga je European Society of Cardiology doneo smernice, objavljene u European Heart Journal, koje imaju za cilj smanjenje srčanih neželjenih efekata koji se javljaju za vreme terapija, tako da pacijenti mogu bezbedno da primaju terapiju. Smernice su razvijene u saradnji sa Evropskim udruženjem za hematologiju (EHA), Evropskim društvom za terapijsku radiologiju i onkologiju (ESTRO) i Međunarodnim kardio-onkološkim društvom (IC-OS).
Problemi sa srcem moraju da se smanje kako bi se očuvalo njegovo zdravlje
Zbog uspeha terapije raka, čiji je cilj produžavanje životnog veka obolelih, sve veći broj ljudi sada živi sa srčanim oboljenjima koja su se javila kao rezultat njihovog lečenja. Preživeli od nekoliko solidnih karcinoma i limfoma imaju dvostruki rizik od fatalnih srčanih bolesti u poređenju sa svojim vršnjacima.
– Dokument, odnosno preporuke European Society of Cardiology namenjen je zdravstvenim radnicima koji brinu o pacijentima i preživelima od raka. Pruža konkretne preporuke o kontroli pre, tokom i posle primene terapija raka, koje imaju potencijal da izazovu probleme sa srcem ili krvnim sudovima – objasnio je dr Alexander Lyon iz Royal Brompton Hospital u Londonu.
Prema novim smernicama, prvi korak je da onkolozi i hematolozi treba da znaju koje terapije mogu da izazovu probleme sa srcem. Drugo pitanje je to što specifični tretmani raka ne stvaraju isti nivo rizika kod svih pacijenata. Zbog toga se savetuje osnovna kardiovaskularna procena kako bi se identifikovali pacijenti sa visokim rizikom – treba ih uputiti kardiologu na dalju srčanu evaluaciju i optimizaciju zdravlja srca i faktora rizika pre početka terapije. Ova prethodna procena kardiologa mora da se izvrši hitno kako bi se smanjila kašnjenja u početku lečenja raka. Učestalost praćenja rada srca, poznatog kao nadzor, tokom lečenja ima potencijal da izazove srčana oboljenja i opcija je da lekovi za srce počnu unapred da se uzimaju kako bi delovali kao zaštita tokom lečenja raka. Terapija lekovima može da se prilagodi svakom pacijentu sa rakom na osnovu osnovnog rizika, prirode i trajanja i doze terapije karcinoma, kao i sve postojeće bolesti srca.
Poznato je da terapija karcinoma podiže krvni pritisak
Očuvanje i praćenje zdravlja srca tokom lečenja raka ključni je deo novih smernica. Pacijente treba edukovati o potencijalnim rizicima i kako da ih smanje, kao što su prestanak pušenja, vežbanje najmanje 150 minuta nedeljno, ali ne do iscrpljenosti, zdrava ishrana i ograničenje alkohola na 100 grama nedeljno. Mnoge srčane simptome, kao što su bol u grudima, nedostatak daha, nesvestica ili ubrzani otkucaji srca (palpitacije) treba prijaviti lekarskom timu koji leči karcinom. Preporučuje se stroga kontrola visokog krvnog pritiska, dijabetesa i visokog holesterola. Nekim pacijentima se savetuje da prate svoj krvni pritisak kod kuće kada započinju terapiju raka za koju se zna da podiže krvni pritisak.
Date su preporuke za dijagnozu i lečenje kardiovaskularnih neželjenih efekata tokom lečenja karcinoma. Jedna uobičajena komplikacija je slabljenje srčanog mišića, poznato kao disfunkcija leve komore, koja može da napreduje do težeg slabljenja zvanog srčana insuficijencija. Tipičan uzrok su antraciklinske hemoterapije, kao što su doxorubicin, daunorubicin i epirubicin, koji se koriste za rak dojke, akutnu leukemiju, limfom i sarkom. Ako se srčana disfunkcija otkrije tokom nadzora ultrazvučnim skeniranjem srca, koji se zove ehokardiogram i/ili testovima krvi za povrede ili istegnuće srca, onda se kardiološkim i onkološkim timovima snažno preporučuje da razgovaraju o prednostima i nedostacima nastavka u odnosu na zaustavljanje lečenja raka.
Problemi sa srcem uočavaju se u prvih 12 meseci nakon terapije karcinoma
– Više faktora utiče na odluku da se terapija nastavi ili prekine, uključujući veličinu i ozbiljnost srčanog problema, koliko rano ili kasno u planu lečenja raka se problem razvio i koliko je još doza lečenja predloženo, odgovor od raka do tretmana, mogućnosti za kardioprotekciju i njihovu predviđenu korist, niz dostupnih alternativnih nekardiotoksičnih tretmana raka i preferencije i brige pacijenta – naglasio je d Lyon.
U određenim grupama preporučuje se praćenje u prvoj godini nakon lečenja. Tu spadaju oni pacijenti koji su razvili srčane komplikacije tokom lečenja kako bi procenili da li se problem rešava ili opstaje nakon što lek za rak nestane iz tela. Za neke pacijente ovo će dovesti do ispitivanja odvikavanja od srčanih lekova započetog tokom lečenja raka, dok će se drugima preporučiti doživotno lečenje srca. Drugi cilj je otkrivanje novih srčanih problema jer se kod nekih terapija raka, na primer antraciklina, većina kardiovaskularnih neželjenih efekata otkriva u prvih 12 meseci nakon završetka lečenja. Pacijenti treba da nastave sa zdravim životnim navikama, prijavljuju potencijalne srčane simptome i drže pod kontrolom krvni pritisak, dijabetes i visok holesterol.
Dugotrajno praćenje ima za cilj rano otkrivanje i kontrolisanje srčanih problema
Nekim pacijentima je potreban dugotrajan nadzor zbog kardiovaskularnih problema. Tu spadaju osobe koje su kao deca preživela rak i mlade odrasle osobe koje su lečene visokim dozama antraciklinske hemoterapije i/ili visokim dozama radioterapije grudnog koša, odrasle pacijente sa rakom koji su razvili umerene ili teške komplikacije tokom lečenja, preživele od leukemije, mijeloma ili limfoma, kojima je potrebna kost za transplantaciju koštane srži i pacijente na dugotrajnim tretmanima raka sa potencijalom da izazovu srčane probleme nakon godina lečenja.
– Dugotrajno praćenje ima za cilj rano otkrivanje i kontrolisanje srčanih problema kako bi se sprečile teške komplikacije kod preživelih od raka i izbegle kardiovaskularne nuspojave kod pacijenata na dugotrajnom lečenju – istakla je dr Teresa Lopez-Fernandez sa La Paz University Hospital u Madridu.
