Personalizovana ctDNK tehnologija funkcioniše tako što identifikuje mutacije specifične za tumor pacijenta Foto: Shutterstock
Da li se rak ponovo vratio moguće je otkriti novom tehnologijom cirkulišuće tumorske DNK (ctDNA), koja bi mogla da pomogne lekarima da identifikuju kada se karcinom povratio kod izlečenih pacijenata. Lečenje raka može da bude složeno i raznoliko, kao i sama bolest. Čak i kada pacijent uspešno završi lečenje, kod većine karcinoma i dalje postoji rizik od njegovog povratka. A kada se to dogodi, važno je da se recidiv otkrije što je ranije moguće.
Naučnici naglašavaju da je jedan od načina da se olakša rano otkrivanje recidiva raka – personalizovana medicina. Lekari mogu da primene ovaj pristup tako što će proceniti specifične genetske informacije ili informacije o biomarkerima, načinu života i druga zdravstvena stanja, koja su jedinstvena za određenog pacijenta, kako bi odlučili kako će ga lečiti. Na primer, saznanje da li pacijent ima genetsku mutaciju, koja ga predisponira na razvoj određenih karcinoma, moglo bi da bude od pomoći lekarima i potencijalno bi moglo da pomogne da se ranije otkrije da li se rak ponovo vratio. Danas naučnici istražuju novu granicu personalizovane medicine sa tehnologijom cirkulišuće tumorske DNK (ctDNA), koja bi mogla da pomogne lekarima da (pre nego što to otkriju tradicionalne metode) identifikuju da li se i kada se rak kod nekog pacijenta ponovo vratio.
Kako tumor raste, on mutira, a kako ćelije umiru njih zamenjuju nove. Mrtve ćelije raka se razgrađuju i njihov sadržaj, uključujući i DNK, ispušta se u krv. DNK iz tumorskih ćelija, koja cirkuliše u krvotoku, naziva se ctDNK. Prisustvo ctDNK u uzorku krvi može da znači da ćelije raka aktivno rastu.
Personalizovana ctDNK tehnologija funkcioniše tako što identifikuje mutacije specifične za tumor pacijenta, a zatim razvija prilagođeni test krvi za svakog pacijenta. Uzimanjem uzorka krvi i otkrivanjem ctDNK, zdravstveni radnici mogu potencijalno da otkriju bolest ranije, u poređenju sa tradicionalnijim načinima otkrivanja raka, kao što je skeniranje.
Test krvi je takođe relativno neinvazivan u poređenju sa ponovljenim biopsijama tumora, što može da ima veći uticaj na živote pacijenata. Pored toga, postoje neke ctDNK tehnologije koje ne zahtevaju početni uzorak tumora i pažljivo se proučavaju te tehnologije kako bi se procenila njihova upotrebu u budućnosti.
Čak i nakon uspešno završenog lečenja, mnogi karcinomi će se verovatno ponovo pojaviti. Zbog toga se pacijentima sa određenim oblicima raka ponekad savetuje da budu u pripravnosti i da se stalno kontroliše nakon standardnog lečenja. Nažalost, uprkos pažljivom praćenju, recidiv raka možda se već proširio na druge delove tela sve do trenutka kada se otkrije uobičajenim kliničkim alatima.
Međutim, korišćenjem ctDNK tehnologije, cilj je da se popuni ova „prazninu“ u praćenju otkrivanjem raka kada se smatra „pre-metastatskim“. Pre-metastatski karcinomi su tumori koji se javljaju u određenom delu tela pre nego što se rak proširi. Korišćenjem ctDNK za identifikaciju prisustva tumorskih ćelija na molekularnom nivou u krvi pacijenta, kada je teret bolesti još uvek nizak i rak se nije proširio na druge delove tela, može se pokušati da se recidiv raka predupredi, spreči širenje i ranije započne lečenje.
Trenutno se ctDNK testiranje primenjuje tokom ranih stadijuma premetastatskog karcinoma, jer istraživači veruju da je u budućnosti to način za identifikaciju pacijenata za lečenje kod kojih je najverovatnije da će se ponovo pojaviti.