Bol u gornjem delu stomaka najčešće potiče od problema sa probavnim ili bilijarnim sistemom (žučna kesa i žučni kanali), ali ponekad i neki sasvim drugi uzročnici izazivaju ove probleme u tbuhu. Kako bi se pristupilo lečenju, lekari naglašavaju da je najvažnije locirati poreklo bola, odnosno utvrditi anatomsku regiju odakle bol potiče – sa leve ili desne strane ili iz sredine stomaka.
Koji organi uzrokuju bol u gornjem delu stomaka?
Gornji deo stomaka obuhvata područje između rebara i trbuha s obzirom na to da se stomak deli na regione kako bi se lakše otkrili uzročnici bola. Ako osoba oseti bol u gornjem delu stomaka to najčešće znači da on potiče od organa koji se nalaze u toj regiji. Organi u gornjem delu trbuha, koji potencijalno mogu da budu uzrok bola, su:
- Želudac
- Slezina
- Jetra
- Pankreas
- Žučna kesa
- Žučni kanali.
Ostali organi i tkiva koja bi mogla da budu uzrok bola
Osim navedenih organa, uzrok za bol u gornjem delu stomaka mogu da budu i drugi organi i tkiva, kao što su:
Trbušni mišići. Nekoliko glavnih trbušnih mišića može da se spoji, „sastane“ u gornjem delu trbuha, a povreda jednog od njih može da prouzrokuje bol.
Peritoneum. Peritoneum je tkivo koje oblaže gornju trbušnu šupljinu i okružuje organe. Prostor unutar njega je peritonealna šupljina. Stanja koji utiču na peritoneum i peritonealnu šupljinu mogu da prouzrokuju bol u gornjem delu trbuha.
Creva. Glavni delovi creva prolaze kroz donji deo gornjeg dela trbuha te i problem sa crevima može da izazove bol u gornjem delu stomaka.
Bubrezi i ureteri. Bubrezi se nalaze iza trbušnih organa, smešteni bliže leđima. Ureteri mokraćnog trakta pričvršćeni su za bubrege tako da bol u ovim organima može da se oseti ili kao bol u leđima ili u gornjem delu stomaka.
Srce ili pluća. Ponekad bol u grudima može se spusti na gornji deo trbuha. To znači da su nervni putevi, koji ukazuju mozgu gde se javlja, mogu da mu poruče da je to gornji deo stomaka, iako on potiče od srca ili pluća. Lekari naglašavaju da ako čovek oseća bol u stomaku praćen nedostatkom daha ili čvrstim stezanjem, to može da bude znak problema sa srcem i zahteva hitnu medicinsku pomoć.
Kakve sve vrste bolova mogu da se jave u gornjem delu stomaka?
Kada se bol javi u gornjem delu stomaka, lekar prvo pokušava da ga ublaži a onda da otkrije u kom delu stomaka se pojavio.
Gornji levi deo stomaka je kvadrant odvojen od desne strane sternuma (grudne kosti). Tu je smešten želudac, pankreas prolazi iza njega, a slezina je na krajnje levoj strani.
Gornji desni deo stomaka je kvadrant u kom je smeštena većina bilijarnog sistema – žučna kesa na krajnje desnoj strani, polovinu pankreasa i većina kanala jetre i žuči.
Gornji srednji deo stomaka. Stomak i jetra se preklapaju sa pankreasom u sredini gornjeg dela trbuha koja se naziva epigastrična regija ili nadželudačni region. Epigastrični bol obično potiče zbog problema sa žučnom kesom i kanalima ili probavnog sistema.
Koji su najčešći razlozi za bol u gornjem delu stomaka?
Neki od najčešćih uzroka bola u gornjem delu stomaka su:
Probava/varenje. Epigastrični bol nakon jela jedna je od definisanih karakteristika probavne smetnje, posebno ako je praćen gorušucom izazvanom stomačnom kiselinom tokom varenja. Ovaj bol može da bude praćen gastroezofagealnim refluksnim bolešću (GERB) ili žgaravicom.
Napetost abdominalnih mišića. Nategnut mišić u stomaku je uobičajen zdravstveni problem koji se javlja usled dizanja tereta, zbog sportskih povreda, vežbanja ili čak od kašlja. Napezanje gornjeg trbušnog mišića takođe je čest uzrok bola u gornjem delu stomaka.
Peptički ulkus ili čir. Erozija uzrokovana stomačnom kiselinom ili bakterijskom infekcijom može da prouzrokuje čireve u stomaku i dvanaestopalačnom crevu. Peptički ulkus ili čir stomaka obično izaziva jaku, nagrizajuću i prodornu vrstu bolova.
Hernija/kila. Hernija ili kila nastaje kada unutrašnji organ ili masno tkivo prolazi kroz slabo mesto na trbušnom zidu a zbog urođene ili stečene slabosti zida mišića ili tkiva. Većina kila se javlja u predelu prednjeg trbušnog zida, a postoje i unutrašnje kile.
Kamen u žuči. Kamen u žuči, koji se zaglavio negde u bilijarnom traktu čest je uzrok bolova i upale žučne kese, kao i upale pankreasa (pankreatitis žučnog kamena). Izaziva bilijarnu koliku – intenzivan bol u stomaku koji se penje do vrhunca, a zatim polako jenjava. Pojavljuje se u epizodama, često nakon jela.
Bol u gornjem delu stomaka u trudnoći je uobičajen kada fetus raste i počinje da pritiska gornje trbušne organe. Takođe je uobičajeno da bolove postaju intenzivniji zbog istezanja mišića, ligamenata i tkiva. Uporan, jak ili oštar bol može da bude i upozorenje na komplikacije trudnoće.
Oboljenje jetre. Bol u jetri je obično posledica upale (hepatitisa), koja ima mnogo uzroka, kako hroničnih tako i akutnih. Akutni uzroci, kao što su toksični ili alkoholom izazvan hepatitis i infekcija virusnog hepatitisa, češće izazivaju bol, dok je rak jetre manje čest uzrok.
Bolesti pankreasa. Pankreatitis ima nekoliko uzroka osim kamena u žuči. Ređe, rak pankreasa može da izazove bol u pankreasu. Može da se oseti bol u pankreasu u leđima ili u sredini ili gornjoj levoj strani stomaka.
Bolesti želuca. Prolazna virusna infekcija može da izazove privremenu upalu želuca, a ponekad i creva (gastroenteritis). Druga stanja mogu izazvati dugotrajnu upalu i bol u stomaku. Autoimuna bolest, refluks žuči i rak želuca su neki od ovih manje čestih uzroka.
Intestinalne opstrukcije. Opstrukcija u debelom crevu ili u tankom crevu, u delovima koji prolaze kroz gornji deo stomaka, može da izazove bol. Određena hrana i gasovi mogu da izazovu nadimanje i otok koji pritiska druge organe, čineći bol rasprostranjenijim.
Uvećana slezina. Uvećena slezina može da bude uzrok bolova u gornjem levom delu stomaka. Infekcije i bolesti jetre su česti uzroci, a ukoliko postoji oštećenje slezine, postoji mogućnost da ona pukne i iskrvari što može da izazove opasno unutrašnje krvarenje i zahteva hitnu medicinsku pomoć jer je stanje opasno po život.
Bolesti gornjih mokraćnih puteva i bubrega. Infekcija u bubrezima ili u mokraćnim kanalima koji se povezuju sa bubrezima može da izazove upalu i bol. Kao i kamen u bubregu. Bol u predelu bubrega može da počne u leđima i proširiti se napred, na stomak.
