Rak pankreasa jedan je od najagresivnijih karcinoma, nije praćen karakterističnim simptomima, pa se veliki broj pacijenta javi na pregled tek u poodmaklim fazama bolesti. Jedan od načina na koji može da se produži životni vek pacijenta je Whipple operacija glave pankreasa. Ova operacija, koja se zbog svoje kompleksnosti naziva i kraljicom abdominalne hirurgije, kod nas se do sada radila na klasičan način, a specijalista opšte hirurgije dr Miljan Milanović prvi je hirurg koji je uradio ovu operaciju na laparaskopski način u u KBC „Dr Dragiša Mišović – Dedinje“ u Beogradu.
Zajednički uspeh za napredak hirurgije u Srbiji
Operacija je trajala sedam sati, a pacijent je posle oporavka u bolnici, pušten na kućno lečenje i oseća se dobro. Tim povodom dr Milanović objašnjava za portal eKlinika šta je Whipple procedura, govori o prednostima laparoskopskih operacija u odnosu na klasične, ističe značaj timskog rada.
– Ovaj poduhvat je plod podrške direktora KBC „Dr Dragiša Mišović-Dedinje“ i svih kolega u stvaranju atmosfere gde se svaki uspeh smatra zajedničkim uspehom, kao i u uklanjanju svih prepreka u realizaciji ideja koje mogu dovesti do napretka hirurgije u Srbiji – kaže dr Miljan Milanović.
Šta je Whipple procedura?
U Srbiji rak pankreasa svake godine dobije oko 1.400 ljudi, a od ove bolesti premine 1.200 pacijenata. U početnim fazama bolesti, rak pankreasa u velikoj većini slučajeva ne daje simptome, u kasnijim stadijumima moguć je bol u trbuhu, žuta prebojenost kože i beonjača, gubitak telesne težine, promene u boji i konzistenciji stolice. Whipple procedura ili cefalična duodenopankreatektomija operacija je koju je ustanovio američki hirurg Alen Whipple 1935. godine. Podatke o prvom totalno laparoskopskom izvođenju ove procedure objavio je Garner 1994. godine.
– Operacija se izvodi za tumore periampularne regije, odnosno tumore glave pankreasa, dvanaestopalačnog creva i zajedničkog žučnog puta. Najčešće su u pitanju maligni tumori, pre svega adenokarcinomi, ali mogu biti i neuroendokrini tumori, kao i benigni tumori sa malignim potencijalom, cistične lezije. Operacija se sastoji se od resekcionog i rekonstruktivnog dela. Resekcioni deo podrazumeva uklanjanje glave pankreasa, dvanaestopalačnog creva, zajedničkog žučnog puta, žučne kese, dela tankog creva kao i najčešće dela želuca. U rekonstruktivnom delu operacije cilj je uspostavljanje kontinuiteta digestivnog trakta anastomozama – kaže za portal eKlinika dr Miljan Milanović.
Rak pankreasa, kada je moguće radikalno hirurško lečenje?
Karcinom pankreasa najčešće se, u više od 90 odsto slučajeva, javlja u žlezdama koje luče enzime, ovaj oblik raka pankreasa zove se adenokarcinom, postoji i rak pankreasa koji nastaje od ćelija koje luče hormone i naziva se neuroendokrini tumor pankreasa, svi drugi oblici raka pankreasa su dosta ređi.
– Svega 20 odsto pacijenata sa karcinomom glave pankreasa javi se u fazi bolesti kada je moguće radikalno hirurško lečenje. U ostalim slučajevima radi se o pacijentima koji imaju ili lokalno uznapredovalu bolest ili udaljene metastaze. Svakako, najbolje preživljavanje imaju pacijenti sa tumorima manjih dimenzija koji se nisu proširili na limfne čvorove i nemaju znake udaljenih metastaza. Petogodišnje preživljavanje kod pacijenata koji su radikalno operisani je ipak nisko i iznosi oko 20 odsto – objašnjava dr Milanović.
Starosna dob pacijenta sama za sebe nije kontraindikacija za izvođenje ove procedure, već pre svega opšte stanje pacijenta i pridružene bolesti, naglašava dr Milanović. Od dodaje i da u sklopu pripreme za operativno lečenje svaki pacijent prođe odgovarajuću preoperativnu pripremu i procenu od strane lekara različitih specijalnosti, konačna odluka o mogućnosti operativnog lečenja donosi se konzilijarno.
Kada se pacijenti najčešće javljaju na pregled?
Dr Milanović ističe da se simptomi raka pankreasa obično javljaju kasno. Najčešće se pacijenti, kako objašnjava, javljaju zbog pojave ikterusa, odnosno žute prebojenosti kože i vidljivih sluzokoža, bolova u gornjim partijama trbuha i leđima, gubitka u težini, povraćanja.
– Od dijagnostičkih procedura najčešće se sprovodi ultrazvuk trbuha, CT, magnetna rezonanca. Kod ovih pacijenata često postoje povišene vrednosti tumorskog markera CA 19.9. Biopsija tumora najčešće se izvodi putem EUS (endoskopskog ultrazvuka) biopsije. Pre odluke za operativno lečenje nije neophodna potvrda maligniteta i najznačajnija je kod pacijenata kod kojih se planira preoperativna hemioterapija – naglašava dr Milanović.
Jedna od najkompleksnijih procedura u hirurgiji
Sagovornik portala eKlinika potvrđuje da je Whipple procedura jedna od najkompleksnijih u abdominalnoj hirurgiji i hirurgiji uopšte. Rizici ove procedure mogu biti opšti, vezani za opštu anesteziju kao i specifični u odnosu na vrstu operativnog zahvata.
– Najčešće se javljaju postoperativna krvarenja, popuštanja anastomoza, respiratorne komplikacije, intrahospitalne infekcije. Ipak, napredak u oblasti hirurgije, anesteziologije, doveo je do toga da je morbiditet i mortalitet značajno smanjen. Nakon ove procedure pacijenti nastavljaju sa normalnim životom. Kod nekih pacijenata moguća je pojava de novo diabetes mellitus-a, znakova insuficijencije egzokrine funkcije pankreasa u smislu nedostataka enzima za varenje, ali uz adekvatnu supstitucionu terapiju ovi problemi mogu biti rešeni – precizira dr Milanović.
Razlika nije samo estetske prirode
I pored toga što laparoskopski operativni pristup ima brojne prednosti, klasična operacija je i dalje najčešći vid lečenja.
– Jedan od razloga je i dugačka krivulja učenja, zbog kompleksnosti same procedure. Takođe, često je hirurzima teško da krenu sa laparoskopskim pristupom i izađu iz takozvane zone komfora, koji osećamo kada dugo radimo proceduru na jedan način. S obzirom na prednosti laparoskopskog pristupa, ipak, nadam se da će ovaj pristup preovladati, jer razlika nije samo estetske prirode, u veličini operativnih rana. Laparoskopija omogućava brži oporavak pacijenta, kraće vreme boravka u intenzivnoj nezi, bržu vertikalizaciju, brže uspostavljanje peristaltike i raniji početak peroralne ishrane. Laparoskopski pristup značajno smanjuje dužinu hospitalizacije. Manji je i procenat infekcije operativnih rana, a kasnije i nastanka postoperativnih kila. U slučaju da je pacijentu neophodna još neka abdominalna operacija kasnije u životu često je ponovo moguća operacija laparoskopskim pristupom – navodi dr Milanović.
Laparoskopija nije budućnost nego sadašnjost
Dr Miljan Milanović naglašava veliki entuzijazam kod mladih hirurga prema laparoskopskom pristupu, dodaje da je u prošlosti postojao otpor i prema drugim laparoskopskim procedurama koje su sada standardan način lečenja.
– Laparoskopija nije budućnost nego sadašnjost, u svetu se uglavnom vodi rasprava da li je bolji laparoskopski ili robotski pristup. U Srbiji u velikim zdravstvenim centrima postoje uslovi za izvođenje naprednih laparoskopskih procedura kako u smislu opreme tako i u smislu kadrova. Usavršavanje u visokospecijalizovanim ustanovama u zemlji i u inostranstvu, svakako je neophodno kako bi se nove procedure uvele u svakodnevnu praksu – kaže dr Miljan Milanović.
Dr Miljan Milanović je i klinički asistent na Katedri hirurgije i anesteziologije na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, specijalista opšte hirurgije, Klinike za hirurgiju KBC „Dr Dragiša Mišović – Dedinje“. Stručnjak je za laparoskopsku abdominalnu hirurgiju (operacije želuca, žučne kese, debelog i tankog creva…) i za klasičnu abdominalnu hirurgiju. Usavršavao se na Odeljenju za transplantaciju jetre i hepatobilijarnu hirurgiju, Kings College Hospital u London, kod prof. dr Nigel Heaton i na „THD course Mini invasive surgery for the treatment of hemorrhoids and faecal incontinence“, Catholic University – A. Gemelli Hospital, u Rimu i Italiji.
