Kada bakterija Treponema pallidum uđe u organizam najčešće nakon tri nedelje na mestu njenog ulaska javlja se promena u vidu bezbolne ranice Foto: Shutterstock/ dr Bjekić lična arhiva
Sifilis je bakterijska infekcija koju prenosi Treponema pallidum. Bolest se najčešće prenosi seksualnim kontaktom sa inficiranom osobom (oralni, vaginalni i/ili analni seks), putem krvi i u toku trudnoće se može preneti sa inficirane trudnice na plod. Sifilis se ne prenosi socijalnim kontaktom niti upotrebom pribora za jelo i korišćenjem zajedničkog toaleta, bazena ili sportskih objekata. Bolest je podmukla i nekada nije praćena jasnim simptomima, a na kraju, ako se ne leči može dovesti do gašenja refleksa i psihičkih poremećaja. Dodatni problem je i činjenica da su pacijenti sa sifilisom u riziku od HIV infekcije.
Sifilis je polno prenosiva bolest stara skoro kao čovečanstvo, naučnici su sifilisne lezije pronašli na egipatskim mumijama. Bolest je bila česta u starom i srednjom veku, ali i pored svih napora stručnjaka kada je u pitanju širenje svesti o zaraznim i polno prenosivim bolestima, sifilis je bolest koja je i dalje prisutna. Jedan nesmotren seksualni kontakt bez odgovarajuće zaštite nekada može da bude okidač za velike zdravstvene probleme. Prema podacima Evropskog centra za kontrolu bolesti, sifilis je 2021. godine bio treće oboljenje po učestalosti u Evropi. Najugroženije kategorije su mlade osobe, homoseksualni muškarci, seksualni radnici. Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ registrovao je u 2021. godini 238 osoba obolelih od sifilisa. Veruje se da je ovaj broj ipak veći.
– Kada bakterija Treponema pallidum uđe u organizam (ulazna mesta tokom seksualnog kontakta su penis, vagina, usna duplja i analni otvor) najčešće nakon tri nedelje na mestu njenog ulaska javlja se promena u vidu bezbolne ranice koja je praćena uvećanjem regionalnih limfnih žlezdi i ovo predstavlja prvi (primarni) stadijum infekcije. Ukoliko se bolest ne leči za 8 do 12 nedelja dolazi do širenja bakterije putem krvi i limfe po čitavom telu i tada nastaje drugi (sekundarni) stadijum bolesti praćen osipom po telu, koji je čest i na dlanovima i tabanima. Mogu se pojaviti promene i u usnoj duplji, ili, pak, doći do opadanja kose. Ovaj stadijum bolesti je najzarazniji – kaže za portal eKlinika dermatovenerolog prim. dr sc. med. Milan Bjekić, načelnik Službe za polne bolesti i savetovališta Gradskog zavoda za kožne i venerične bolesti u Beogradu.
Moguće je da se promene spontano povuku i pored toga što se pacijent ne leči, objašnjava dr Bjekić. Doktor naglašava da se jedina potvrda o mogućoj infekciji dobija vađenjem krvi u kojoj se kod pacijenata zaraženih sifilisom uočavaju pozitivna antitela na sifilis.
– Ovaj stadijum bolesti kada pacijent nema nikakvih simptoma, niti promena po koži, a pozitivni su testovi iz krvi na sifilis se naziva latentnim. Latentni stadijum može biti rani koji traje godinu dana od momenta inficiranja i u tom periodu je osoba zarazna i sifilis može preneti seksualnim putem na svoje partnere. Latentni stadijum koji traje duže od godinu dana od inficiranja naziva se kasnim latentnim sifilisom i u ovoj fazi bolest se ne prenosi seksualnim putem i pacijent nije zarazan. Posle više godina od infekcije kod osoba koje se nisu lečile može da se pojavi i treći (tercijarni) stadijum bolesti – navodi dr Bjekić.
Treći stadijum sifilisa može da se javi i nekoliko godina posle infekcije. Ovo je najteži oblik sifilisa praćen oštećenjima krvnih sudova, nerava, srca, očiju i drugih organa.
– Neurosifilis javlja se kao kasna manifestacija u trećem stadijumu bolesti, a izuzetno retko moguć je i u prvoj godini inficiranja i to kod osoba koje su inficirane HIV-om. Karakteriše se oštećenjem moždanica, krvnih sudova, mozga i kičmene moždine. Javljaju se meningitis, paraliza kranijalnih nerava, poremećaji koordinacija pokreta, funkcije zenica, gašenje refleksa i psihički poremećaji. Kardiovaskularne komplikacije takođe prate treći stadijum bolesti u vidu nastanka aneurizme aorte, suženja koronarnih arterija i upale srčanog mišića – precizira dr Bjekić.
Stručnjaci ističu da simptomi sifilisa mogu da budu različiti i da variraju. Moguće je u nekim slučajevima da su simptomi sasvim blagi ili da ih uopšte i nema. Preporuka je zato da se ne oslanjamo na simptome nego da se posle rizičnog kontakta testiramo.
– Latentna infekcija se potvrđuje prisustvom antitela u krvi kod osoba koje nemaju nikakve simptome bolesti. Osoba je najzaraznija u drugom stadijumu bolesti, ali i rana latentna infekcija je seksualno prenosiva. Kada bolest prelazi u kasnu latentnu fazu pacijent više nije zarazan, ali s obzirom na to da se nije lečio kod njega mogu nastati komplikacije koje prate treći stadijum bolesti. Sifilis ne ostavlja trajni imunitet i uvek kada imamo nezaštićene seksualne odnose možemo se ponovo inficirati – upozorava nas dr Bjekić.
Kada je reč o simptomima bolesti dr Bjekić objašnjava da je sifilis poznat kao „veliki imitator“ , jer bolest ima širok spektar manifestacija po koži.
– Može da podseća na mnoga druga dermatološka oboljenja ili na alergije, pa je ponekad teško postaviti blagovremeno dijagnozu. Pacijenti se ne javljaju u prvom stadijumu bolesti ako se sifilitične promene nalaze u usnoj duplji, vagini ili u anusu/rektumu jer ih tada ne mogu primetiti, a promene su uglavnom asimptomatske. Takvi pacijenti se obično javljaju u drugom stadijumu oboljenja koji je praćen osipom po koži. Svakako i za prvi i drugi stadijum bolesti propisuje se ista terapija – navodi dr Bjekić.
Prve promene se obično javljaju nakon tri nedelje od nezaštićenog seksualnog odnosa.
– Kao što smo već pomenuli ako su promene na spoljnim genitalijama pacijent će ih primetiti i javiti se lekaru. To su pojedinačne ili brojne bezbolne ranice. U svakodnevnoj kliničkoj praksi primarni stadijum obično se dijagnostikuje kod muškaraca, dok je kod žena primarna sifilitična ulceracija (ranica) zbog svoje lokalizacije neprimetna i bolest se kod njih najčešće registruje u drugom stadijumu. Pacijenti sa sifilisom zbog karakterističnih kliničkih promena (ranice) su u povećanom riziku i za dobijanje HIV infekcije, a neretko osobe sa sifilisom mogu imati i pridruženu HIV infekciju koju onda lakše mogu preneti na svoje seksualne partnere. Ukoliko je trudnica inficirana sifilisom infekcija može preći na plod, te doći do pobačaja, rađanja mrtvog deteta ili deteta sa znacima urođenog (kongenitalnog) sifilisa – napominje dr Milan Bjekić.
U drugom delu intervjua sa dr Milanom Bjekićem biće više reči o načinima lečenja sifilisa, merama prevencije, čućemo i jednu veliku zabludu o načinu širenja bolesti zbog koje većina osoba dobije sifilis.
Dr Milan Bjekić dobitnik je godišnje nagrade Udruženja dermatovenerologa Srbije za 2011. godinu, za rad in extenso, publikovan u međunarodnom časopisu sa najvišim impakt faktorom i u najvišoj kategoriji. Autor je i knjiga u oblasti polnih infekcija i javnog zdravlja: Vodič za kontrolu polno prenosivih infekcija kod seksualnih radnika/ca; HIV/AIDS i polno prenosive infekcije (PPI) Vodič dobre prakse u primarnoj zdravstvenoj zaštiti; Polno prenosive infekcije – seksualno obrazovanje i Polne bolesti – vodič za mlade. Dr Bjekić je i pisac brojnih edukativnih knjiga za opštu populaciju i najmlađe: Apćiha priča, Zmajeva dijeta, Priča o svrabu, Zimska priča, Dnevnik jedne bubuljice, Gusari i zlatno jaje, Zapisi jednog venerologa.