Atopijski dermatitis (AD) je veoma rasprostranjena, nezarazna, hronična bolest kože i zauzima prvo mesto među svim kožnim bolestima na osnovu Global Burden of Disease (GBD) – Procene globalnog tereta bolesti. U brojkama, prema izveštaju GBD iz 2022. oko 223 miliona ljudi živi sa atopijskim dermatitisom od kojih je oko 43 miliona u životnoj dobi od jedne do 4 godina, što ilustruje koliko je visoka prevalencija kod male dece.
Zašto se atopijski deramtitis javlja kod dece i odraslih?
– Atopijski dermatitis je hronična upalna bolest kože koja se najčešće javlja u detinjstvu, iako se može razviti u svakoj životnoj dobi. Tačan uzrok nastanka atopijskog dermatitisa nije u potpunosti razjašnjen, a smatra se da je rezultat složene interakcije nasledne (genetske) predispozicije, poremećaja kožne barijere, imunoloških i činioca spoljašnje sredine – objašnjava u razgovoru za eKlinika portal doc. dr. sc. Nives Pustišek, specijalista dermatolog i venerolog, subspecijalist dečje dermatologije i kognitivno bihevioralni terapeut sa Klinike za dječje bolesti Zagreb.
Pojašnjavajući zašto se uopšte atopijski deramtitis javlja kod dece i odraslih dr Pustišek navodi nekoliko glavnih uzroka razvoja ove kožne bolesti:
– Genetska predispozicija – atopijski dermatitis se češće javlja u porodicama gde se razvijaju i druge atopijske bolesti (astma, alergijski rinitis).
– Poremećaj kožne barijere – nastaje zbog mutacija gena za filagrin (protein u najpovršnijem sloju kože) i zbog promena u sastavu lipida najpovršnijeg sloja kože (ceramida, slobodnih masnih kiselina i holesterola). Upravo zbog manjkavog lipidno proteinskog matriksa koža postaje osetljivija na iritaciju, alergene i gubitak vlage.
– Imunološka disregulacija – Imunološki sastav kod osoba sa atopijskim dermatitisom prekomerno reaguje na alergene iz okoline, što dovodi do hronične upale.
– Mikrobiom kože – Disbalans mikrobioma kože i dominacija Staphyloccocus aureus.
– Spoljašnji činioci – Hladno ili suvo vreme, neadekvatna ishrana, prekomerno korišćenje sapuna i deterdženata za pranje i slično mogu dovesti do pogoršanja atopijskog dermatitisa.
– Stres često pokreće pogoršanje atopijskog dermatitisa.
Tri glavna simptoma atopijskog dermatitisa
Dr Nives Pustišek podseća da su glavni simptomi atopijskog dermatitisa suva koža, svrab i crvenilo kože (ekcem ili dermatitis).
– Karakteristika ekcema u akutnoj fazi su mehurići koji pucaju uz vlaženje, a u hroničnoj fazi zadebljanjem kože (lihenifikacija) koja je rezultat dugotrajnog češanja. Atopijski dermatitis karakteriše hronično recidivirajući tok bolesti, što znači da se bolest naizmenično poboljšava ili pogoršava. Kod obolelih od atopijskog dermatitisa česte su infekcije kože poput bakterijskih infekcija (stafilokokne i streptokokne infekcije kože) i virusnih infekcija (herpes virusne infekcije, infekcije virusom moluscum contagiosum) – ističe sagovornica eKlinika portala i dodaje da je svrab najneprijatniji simptom atopijskog dermatitisa i, osim danju, izražen je i noću, što remeti san sa svim posledicama (manjak dnevne koncentracije, hronični umor i slično).
Koja stanja prate atopijski dermatitis, da li ga pogoršavaju i otežavaju lečenje?
Kao hronična upalna bolest kože, atopijski dermatitis je često je udružen sa komplikacijama i komorbiditetima, naglašava dr Pustišek. Od komplikacija najčešće su sklonost infekcijama kože, a od komorbiditeta razvoj atopijskog marša i mentallnih komorbiditeta. Atopijski marš ističe udruženost AD s nutritivnom alergijom, alergijskom astmom i alergijskim rinitisom, a često prati i razvoj kontaktnog alergijskog dermatitisa.
– Ono što se posebno naglašava jeste uticaj atopijskog dermatitisa na razvoj mentalnih komorbiditeta (pridružena oboljenja). Hronična priroda bolesti, vidljive promene na koži i uporni svrab značajno utiču na emocionalno stanje, ponašanje, poremećaj sna te kvalitet života obolele osobe i njene porodice. Razvoj mentalnih komorbiditeta vidljiv je od najranijih dana života, prvo s razvojem poremećaja vezivanja roditelja i male dece obolele od AD, kasnije razvojem različitih oblika anksioznosti i depresivnih raspoloženja, naročito kod osoba sa srednje teškim i
teškim oblikom bolesti. Mentalni komorbiditeti sami po sebi pogoršavaju simptome atopijskog dermatitisa i dodatno pogoršavaju tok bolesti. Takođe, stres je jedan od glavnih okidača pogoršanja simptoma atopijskog dermatitisa. Istovremeno, simptomi bolesti i razvoj mentalnih komorbiditeta povećavaju stres, što stvara jedan začarani krug – ističe dr Nives Pustišek, specijalista dermatolog i venerolog.
Ne postoji lek koji u potpunosti može da izleči atopijski dermatitis
Lečenje atopijskog dermatitisa zavisi od težine bolesti i mora da bude prilagođeno svakom pojedincu. Iako trenutno ne postoji lek koji u potpunosti može da izleči AD, delotvorna terapija može značajno da smanji simptome, spreči pogoršanja i poboljša kvalitet života obolele osobe.
Dr Pustišek navodi da standardno lečenje atopijskog dermatitisa uključuje:
– Pravilnu negu kože i redovnu primenu emolijensa (neutralnih masti i krema u cilju obnove oštećene kožne barijere)
– Primenu lokalne protivupalne terapije, najčešće lokalne kortikosteroidne terapije ili inhibitore kalcineurina (takrolimus, pimekrolimus)
– Fototerapiju za srednje teške proširene oblike bolesti
– Sistemsku terapiju za umereno teške i teške oblike bolesti koji imaju značajan uticaj na kvalitet života (sistemska imunosupresivna terapija, biološka terapija i Janus kinaza inhibitori).
Psihoterapijska podrška je važan deo terapije
– Budući da je atopijski dermatitis više od „običnog osipa na koži“, često udružen s komplikacijama i komorbiditetima, te sistemskom upalom, u terapiji se ističe važnost celovitog (holističkog) pristupa. Psihoterapijska podrška je važan deo terapije kako za obolele tako za roditelje i druge članove porodice. Lečenje se uvek počinje pravilnom edukacijom o bolesti, razlozima nastanka i mogućnostima lečenja. Tehnike kognitivno bihevioralne terapije, ali i drugih
psihoterapijskih pravaca, koriste se kako bi se obolelima pomoglo u suočavanju s emocionalnim posledicama bolesti. Svrab često prelazi u naviku pa se u terapiji koriste tehnike prekidanja navika i mindfuless – objašnjava dr Pustišek.
Pored toga, brojne studije pokazuju delotvornost primene probiotika, vitamina D i omega masnih kiselina u lečenju AD.
– U Klinici za dječje bolesti Zagreb sprovedena je randomizirana placebo kontrolisana MegaKid studija primene odgovarajuće kombinacija omega 3 masnih kiselina i gama linolenske kiseline (1 gr omega 3 masnih kiselina i 10 mg gama linolenske kiseline) uz dodatak vitamina D kod dece obolele od atopijskog dermatitisa. Zahvaljujući protivupalnom delovanju i delovanju na obnovu oštećene kožne barijere ova kombinacija omega masnih kiselina pokazala je odličan učinak na poboljšanje kliničke slike atopijskog dermatitisa, smanjenj u svraba, poboljšanje sna što je sve zajedno bitno smanjilo uticaj AD na kvalitet života – pojašnjava čitaocima eKlinika portala doc. dr. sc. Nives Pustišek, specijalista dermatolog i venerolog, subspecijalist dečje dermatologije i kognitivno bihevioralni terapeut sa Klinike za dječje bolesti Zagreb.
