Kada se pomisli na rak uvek na um pada jedna karakteristika koja definiše tu vrstu bolesti: tumor, ili rast zloćudnih ćelija. Bilo da se radi o dojci, plućima, jetri ili nekom drugom delu tela, rak se najčešće identifikuje kada se na snimku pronađe maligna grupa ćelija. Međutim, rak krvi je druga priča.
Tri vrste raka krvi
Rak krvi je vrsta raka poznata i kao hematološki karcinom. Obično počinje u koštanoj srži, gde se proizvodi krv ljudskog organizma. Rak krvi nastaje kada koštana srž brzo proizvodi previše abnormalnih belih krvnih zrnaca, koja zatim sprečavaju krv u borbi protiv infekcija. Međutim, rak krvi nije samo jedna specifična pojava, jer, zapravo postoje tri glavne vrste raka krvi: leukemija, limfom i mijelom (ponekad se posebno naziva multipli mijelom). Ove tri vrste raka krvi utiču na telo na različite načine.
Šta je krv
Važno je pre svega razumeti šta tačno čini krv osobe. Kada matične ćelije u koštanoj srži sazrevaju, mogu se razviti u tri vrste krvnih zrnaca: crvena krvna zrnca, bela krvna zrnca i trombocite. Krv se takođe sastoji od plazme ili tečnosti koja prenosi te čvrste ćelije. Svaka od ovih ćelija ima različitu odgovornost. Crvena krvna zrnca sadrže hemoglobin, koji prenosi kiseonik iz pluća do ostatka tela. Bela krvna zrnca, kojih ima nekoliko različitih vrsta, suštinski su deo imunološkog sistema tela. Trombociti pomažu zgrušavanju krvi, koja zatim usporava ili zaustavlja krvarenje, kako bi se osiguralo izlečenje.
Opasna „bela krv“ – leukemija
Leukemija, koja se može prevesti i kao „bela krv“ je u suštini, nekontrolisano povećanje broja belih krvnih zrnaca poznatih kao leukociti. Taj rast sprečava stvaranje zdravih krvnih zrnaca (crvenih krvnih zrnaca, trombocita i zrelih belih krvnih zrnaca). Leukemija može uticati na decu ili odrasle i može se javiti u dva oblika – akutna, koja brzo napreduje, i hronična – koja napreduje sporije. Osim toga, postoje četiri glavne vrste leukemije: akutna limfocitna leukemija (ALL), akutna mijelogena leukemija (AML), hronična limfocitna leukemija (CLL) i hronična mijeloična leukemija (CML).
Akutna limfocitna leukemija: ALL je najčešći tip raka u detinjstvu, mada ga mogu razviti i odrasli. To je brzorastuća vrsta raka u kojoj telo proizvodi abnormalno veliku količinu limfoblasta ili nezrelih belih krvnih zrnaca.
Akutna mijelogena leukemija: Dok je ALL najčešći tip raka u detinjstvu, AML je najčešći tip raka krvi kod odraslih osoba, koji pogađa muškarce češće nego žene. AML je još jedna brzorastuća vrsta raka u kojoj telo proizvodi previše nezrelih belih krvnih zrnaca -mijeloblaste.
Hronična limfocitna leukemija: CLL je najčešći tip raka krvi kod odraslih. Za razliku od ALL, CLL je spororastuća vrsta raka koja utiče na određenu vrstu belih krvnih zrnaca zvanih B limfociti (B ćelije). Pogađa starije odrasle osobe, starije od 60 godina.
Hronična mijelogena leukemija: Kao i kod drugih vrsta leukemije, CML se javlja kada dođe do nekontrolisanog rasta belih krvnih zrnaca, ovoga puta, i nezrelih i zrelih, poznatih kao mijeloidne ćelije. Te ćelije počinju da se nakupljaju u koštanoj srži i krvi. Dok druge vrste leukemije često nemaju prave poznate uzroke, CML je povezan sa abnormalnim hromozomom koji se naziva Philadelphia hromozom.
Simptomi limfoma liče na mnoge druge bolesti
Limfom je vrsta raka koja počinje u ćelijama koje su deo imunološkog sistema našeg tela, a nazivaju se limfociti, odnosno to je vrsta belih krvnih zrnaca (leukocita). Limfociti, koji se stvaraju u koštanoj srži, kao i u limfnim čvorovima, putuju kroz krv i limfni sistem tela, radeći na zaštiti tela od bakterija i virusa. Ali, sa limfomom dolazi do mutacije u ovim limfocitima, zbog čega se brže repliciraju i žive duže od tipičnih limfocita, izazivajući prekomernu proizvodnju. To može uzrokovati povećanje limfnih čvorova na vratu, preponama ili pazuhu.
Simptomi limfoma mogu mnogo da liče na simptome raznih drugih bolesti: natečeni limfni čvorovi, groznica, noćno znojenje, osećaj umora i neobjašnjiv gubitak težine su samo neki. Generalno, postoji više od 70 različitih vrsta limfoma i oni se dele u dve grupe – Hodgkinov limfom i ne-Hodgkinov limfom.
Ne-Hodgkinov limfom
Ne-Hodgkinov limfom ili skraćeno NHL i najčešći je tip limfoma. Iako se može pojaviti u bilo kojoj starosnoj dobi, najčešće pogađa starije odrasle osobe. NHL se dalje deli na dva tipa: B-ćelijski limfom i T-ćelijski limfom. B-ćelijski limfom utiče na limfocite B-ćelija koji su odgovorni za proizvodnju antitela, dok limfom T-ćelija utiče na T-ćelije koje direktno ubijaju bakterije ili ćelije zaražene virusom. To mogu biti spororastući ili agresivni tipovi raka, u zavisnosti od jednog od mnogih različitih podtipova koje pacijent ima.
Hodgkinov limfom
Hodgkinov limfom takođe se naziva i Hodgkinova bolest. Ovaj tip limfoma je ređi od NHL i karakteriše ga prisustvo Reed-Sternberg ćelija, ili vrlo velikih, abnormalnih limfocita koji sadrže više od jednog jezgra. Ova vrsta limfoma se obično dijagnostikuje kod osoba, starosti od 20 do 34 godine, a bolest se obično klasifikuje u dva glavna podtipa: klasični Hodgkinov limfom, koji je najčešći, i Hodgkinov limfom koji preovlađuje u nodularnim limfocitima.
Multipli mijelom – nekontrolisani rast plazma ćelija
Multipli mijelom, koji se ponekad naziva i mijelom, treća je vrsta raka krvi. Ova vrsta utiče na drugu vrstu belih krvnih zrnaca koja se zovu plazma ćelije ili plazmaciti. Plazma ćelije čine važan deo imunološkog sistema tela antitela koja pomažu telu da napadne i ubija klice. Višestruki mijelom se javlja kada ove plazma ćelije počnu da rastu van kontrole, poput drugih vrsta raka krvi, i istiskuju druge vrste ćelija koje stvaraju krv u koštanoj srži.
Osim niske krvne slike, glavne karakteristike multiplog mijeloma uključuju: probleme sa kostima i kalcijumom, infekcije i probleme sa bubrezima. Ove suvišne ćelije takođe mogu formirati tumore u kostima ili drugim tkivima tela. Samo jedan tumor se naziva plazmacitom. Kada se razvije više od jednog plazmocitoma, to se naziva multiplim mijelomom. Mogu se podeliti u nekoliko različitih podtipova; prvi, koji tinja u odnosu na aktivni mijelom, što u suštini znači da je mijelom ili asimptomatski i ne izaziva probleme (tinja) ili je simptomatičan (aktivan) i izaziva probleme po celom telu.
Višestruki mijelom je često podeljen u kategorije na osnovu specifične vrste antitela koju stvaraju kancerogene plazma ćelije. Antitela su imuni proteini, a svako antitelo se sastoji od dve komponente („teški“ lanac i „lagani“ lanac). Od suštinske je važnosti da lekari znaju specifične proteine koji su u pitanju kako bi odredili najbolji mogući tretman. Sledećih pet vrsta multiplog mijeloma zasnovano je na teškim lancima i ima grčka slova, prema Moffitt Cancer Centru:Gama (IgG), Alfa (IgA), Mu (IgM), Epsilon (IgE), Delta (IgD).
Iako lečenje raka krvi u velikoj meri zavisi od specifične vrste karcinoma koju pacijent ima, neki od najčešćih tretmana leukemije, limfoma i multiplog mijeloma uključuju: hemoterapiju, zračenje ili transplantaciju matičnih ćelija.
