Višak kiseonika tokom operacije dovodi se u vezu sa većim rizikom od naknadnih oštećenja nekoliko vitalnih organa, otkriva velika američka studija objavljena u British Medical Journal. Utvrđeno je da davanje više kiseonika tokom operacije dovodi pacijente u rizik od oštećenja bubrega, srca i pluća. Iako apsolutni rizik nije visok, studija ukazuje da je vreme da se preispita liberalna upotreba kiseonika tokom opšte anestezije, navode stručnjaci.
Višak kiseonika koristi se kako bi se smanjila infekcija
Kiseonik se rutinski daje skoro svim pacijentima koji su podvrgnuti operaciji uz opštu anesteziju kako bi se sprečila hipoksija (opasno nizak nivo kiseonika), a Svetska zdravstvena organizacija preporučuje liberalnu upotrebu kiseonika u cilju smanjenja rizik od infekcije. Tokom operacije, zasićenje kiseonikom u arterijskoj krvi hemoglobinom (SpO2) kontinuirano se meri, što omogućava lekarima da prilagode dozu kiseonika na ciljni nivo. Normalan SpO2 je 94-95 procenata, a davanje kiseonika preko potrebnog za zasićenje hemoglobina – poznato kao suprafiziološki kiseonik – je uobičajeno.
Stručnjaci ističu da suprafiziološki kiseonik može da nanese štetu ćelijama i tkivima, ali klinička relevantnost ovih efekata tokom operacije i dalje je nepoznata, dok prethodna ispitivanja nisu uspela da otkriju bilo kakve značajne efekte na organe. Kako bi se rešio ovaj jaz u saznanjima, tim američkih istraživača ispitao je da li je suprafiziološka primena kiseonika tokom operacije povezana sa nižim ili višim postoperativnim povredama bubrega, srca i pluća.
Posebno praćeni bubrezi, srce pluća pre i posle operacije
Njihovi nalazi zasnovani na podacima za više od 350.000 pacijenata (prosečne starosti 59 godina, od kojih je 52 odsto žena) koji su bili podvrgnuti operaciji uz opštu anesteziju i endotrahealnu intubaciju (cev za disanje postavljena u dušnik) u 42 medicinska centra širom SAD između januara. 2016. i novembra 2018. Prikupljene su osnovne informacije o faktorima kao što su starost, pol, rasa, težina i medicinska istorija bolesti, a poseban akcenta stavljen je na preglede oštećenja bubrega, srca i pluća pre i posle operacije. Istraživači su zatim koristili algoritam da izračunaju količinu kiseonika datu iznad nivoa vazduha (21 odsto) u odnosu na vreme provedeno sa zasićenjem kiseonikom na ili iznad 92 procenata tokom operacije.
Medicinski kartoni korišćeni su za praćenje slučajeva akutne povrede bubrega, miokarda i pluća, kao i 30-dnevni mortalitet, dužina boravka u bolnici i moždani udar. Prosečno trajanje operacije bilo je 205 minuta. Akutna povreda bubrega dijagnostikovana je kod 6,5 odsto pacijenata, povreda miokarda kod 2,8 a povreda pluća kod 4,4 procenata.
Višak kiseonika može da ošteti organe, pa i mozak
Nakon uzimanja u obzir osnovnih faktora i drugih potencijalno uticajnih varijabli, višak kiseonika, odnosno povećana izloženost kiseoniku tokom operacije bila je povezana sa većim rizikom od oštećenja organa. Na primer, pacijenti na gornjem kraju (75. percentil) nivoa kiseonika imali su 26 odsto veće šanse za akutnu povredu bubrega, 12 procenata veće šanse za povredu miokarda i 14 odsto veće mogućnosti za oštećenje pluća u poređenju sa pacijentima na donjem kraju (25. percentil). Takođe su imali 9 odsto veće šanse za moždani udar i 6 procenata veći rizik za 30-dnevnu smrtnost nego pacijenti na 25. percentilu.
Na osnovu svojih nalaza, istraživači su naveli da je potrebno veliko kliničko ispitivanje kako bi se otkrili mali, ali klinički značajni efekti na oštećenje organa. Ovo, kao i prethodna istraživanja, pokazuje da kiseonik može biti „mač sa dve oštrice“, ističu stručnjaci i ukazuju da bi buduća istraživanja na ovu temu mogla da se pozabave i kognitivnim oštećenjem s obzirom na to da eksperimentalni dokazi ukazuju da je moždano tkivo posebno osetljivo na višak kiseonika.
