Doze zračenja kojima se pacijenti izlažu pri dijagnostičkim nuklearno-medicinskim procedurama bezbedne su, kako za samog pacijenta, tako i za njegovu okolinu, navode stručnjaci. Jedna od dijagnostičkih metoda prilikom koje se pacijent izlaže zračenju je scintigrafija – dijagnostička metoda za prikaz raspodele radiofarmaka u telu. Radiofarmaci sadrže hemijska ili biološka jedinjenja koja su obeležena radionuklidom koji emituje radioaktivno zračenje. Indikacije za scintigrafiju obuhvataju širok dijapazon oboljenja, navode stručnjaci.
Strah od doze zračenja je neopravdan
Nuklearna medicina je relativno mlada grana medicine koja se naglo razvila zahvaljujući brzom tehnološkom napretku. U javnom mnjenju još ima dosta nepoznanica iz kojih proizilazi i neka vrsta uzdržanosti, pa i straha, kada je u pitanju primena novih tehnologija i scintigrafije.
– Iako prisutan, strah od zračenja je zaista neopravdan. Najčešća dijagnostička procedura konvencionalne nuklearne medicine je scintigrafija kostiju. Tom prilikom snima se ceo kostni sistem pacijenta, a efektivna doza zračenja koju pacijent primi je za trećinu manja od doze koju bi primio radeći komjuterizovanu tomografiju (CT) lumbalne kičme za indikaciju akutnog lumbalnog bola. Pacijent koji kod nas radi dinamsku scintigrafiju bubrega, kako bi utvrdili kvalitet drenaže i funkciju bubrega, primiće dozu zračenja sličnu kao i kod mamografije – kaže za portal eKlinika specijalista nuklearne medicine dr Marija Radulović sa Instituta za nuklearnu medicinu Vojnomedicinske akademije u Beogradu.
Scintigrafija se kada je potrebno primenjuje u svim uzrastima
Scintigrafija je dijagnostička metoda koja se kada je potrebno primenjuje u svim uzrastima. Dr Radulović objašnjava, ako se detetu na primer radi dinamska scintigrafija bubrega uz dodatno ispitivanje postojanja vezikoureternog refluksa, da će doza zračenja kojoj se izlaže dete biti ekvivalentna dozi kosmičkog zračenja prilikom leta avionom od nekoliko sati.
– Naša preporuka jeste da pacijenti nakon pregleda ne budu u bliskom kontaktu sa trudnicama i decom, jer je to najvulnerabilnija populacija i ne želimo da ih izlažemo bilo kakvim štetnim uticajima okoline, pa ni zračenju – navodi dr Radulović.
Reakcije na radiofarmake su veoma retke
Hemijska odnosno biološka jedinjenja, koja se primenjuju tokom scintigrafije, formulisana su tako da se nakupljaju u određenim organima ili delovima tela, a radionuklidi omogućavaju detekciju zračenja uređajem koji se zove gama kamera.
– Posle, najčešće intravenske aplikacije radiofarmaka pacijentu, dobija se slikovni prostorni i vremenski prikaz nakupljanja radiofarmaka u organu od interesa ili celom telu to jest scintigram, koji interpretiraju specijalisti nuklearne medicine. Pored konvencionalne scintigrafije, nuklearno-medicinske procedure podrazumevaju i tomografske tehnike (SPECT, PET) pomoću kojih možemo dobiti i trodimenzionalni prikaz biodistribucije radiofarmaka. Na raspodelu radiofarmaka utiču ne samo anatomski odnosi i građa organa, već i funkcija organa i tkiva, pa scintigram daje podatke kako o morfologiji, tako i o funkciji, što je prednost u odnosu na mnoge druge dijagnostičke metode. Pored svega navedenog, često ističemo da je scintigrafija bezbolna i bezbedna dijagnostička metoda. Reakcije na radiofarmake javljaju se mnogo ređe nego na jodna kontrastna sredstva koja se koriste u radiologiji – ističe dr Marija Radulović.
Pacijenti su i bebe
Stručnjaci naglašavaju da su doze zračenja kojima se pacijenti izlažu pri dijagnostičkim nuklearno-medicinskim procedurama bezbedne, dok su doze radiofarmaka različite u zavisnosti od dijagnostičkog testa.
-Pacijenti primaju standardno propisane doze za odgovarajuću proceduru, osim kod dece kada se doze preračunavaju na osnovu telesne težine ili kada u pojedinim situacijama, smanjujemo dozu pacijentima na osnovu komorbiditeta. Trudnoća je kontraindikacija za scintigrafiju. Mada, postoje izuzeci, u slučajevima kada korist od scintigrafije prevazilazi rizik. Scintigrafija pluća, ukoliko je neophodno može raditi i kod trudnica ukoliko postoji sumnja na emboliju pluća. Sto se tiče dojenja, preporuke su da se za najveći broj nuklearno-medicinskih metoda dojenje ne prekida. Scintigrafiju radimo i kod dece. Najčešća indikacija jesu urođene anomalije i infekcije urinarnog trakta,. Naši najmlađi pacijenti mogu biti i bebe starosti od mesec dana – precizira dr Radulović.
Kako se pripremiti za scintigrafiju?
Doktorka objašnjava da za većinu dijagnostičkih ispitivanja u nuklearnoj medicini nije potrebna posebna priprema. Pacijent dobija uputstvo za pripremu, a u zavisnosti od vrste scintigrafije, priprema podrazumeva hidraciju, pregled na tašte ili ređe kratak prekid uzimanja pojedinih lekova.
– Pre snimanja lekari razgovaraju sa pacijentom, koji dobija sva uputstva i razjašnjenja eventualnih nedoumica oko izvođenja procedure. Nakon toga, pacijentu se aplikuje radiofarmak. Snimanje se sprovodi odmah ili je potrebno da pacijent sačeka određeni vremenski period u zavisnosti od vrste snimanja. Samo snimanje je komforno za pacijenta i traje od 20 minuta do 6 sati sa prekidima. U okviru standardnog scintigrafskog snimanja, lekari mogu da indikuju dodatno ispitivanje niskodoznim CT-om, zahvaljujući hibridnim kamerama. Pacijent se nakon snimanja vraća svojim uobičajenim aktivnostima, osim preporuke da ne bude u bliskom kontaktu sa decom i trudnicama – naglašava dr Radulović.
Koje su sve indikacije za nuklearno-medicinska ispitivanja?
Indikacije za nuklearno-medicinska ispitivanja su mnogobrojne. Dr Radulović kaže da je najzastupljenija dijagnostička procedura konvencionalne nuklearne medicine scintigrafija kostno-zglobnog sistema u cilju ispitivanja maligniteta, benignih oboljenja i bola u kostima.
– Suspektna opstrukcija urinarnog trakta, evaluacija kongenitalne hidronefroze i urinarne infekcije najčešće su urološke indikacije za scintigrafiju bubrega. Nuklearna medicina se bavi i ispitivanjem bolesti štitaste žlezde i drugih endokrinoških organa, perfuzije i funkcije miokarda, neuroloških oboljenja. Sumnja na plućnu tromboemboliju je indikacija za perfuzionu scintigrafiju pluća – objašnjava dr Radulović.
Važna uloga u praćenju onkoloških pacijenata
Dr Marija Radulović ističe i da je neizostavno spomenuti nuklearnu onkologiju, koja zauzima značajnu oblast nuklearne medicine i poslednjih godina doživljava pravu ekspanziju zahvaljujući novim radiofarmacima.
– Metode nuklearne medicine, bez obzira da li se radi o konvencionalnim ili metodama pozitronske emisione tomografije (PET), imaju izuzetno važnu ulogu u praćenju onkoloških pacijenata. Najčešće se prate pacijenti koji imaju dijagnozu limfoma, melanoma, karcinoma pluća – naglašava dr Radulović.
Brža dijagnostika
Scintigrafija ima mogućnost i da neke bolesti brže otkrije u odnosu na neke druge dijagnostičke metode.
– U praksi najčešće kliničarima dajemo odgovore da li pacijent ima emboliju pluća, bubrežnu opstrukciju ili metastatske promene u kostnom sistemu, koje se scintigrafijom mogu otkriti znatno ranije nego radiološkim metodama. Što se tiče terapije, poznata je primena nuklearne medicine za lečenje bolesti štitaste žlezde, neuroendokrinih tumora, hematoloških i reumatoloških oboljenja. Na kraju možemo zaključiti da je nuklearna medicina neizostavna metoda u savremenoj dijagnostici i da svojim prednostima nad drugim modalitetima medicinskog slikanja pruža širok dijapazon mogućnosti dobijanja podataka, a sve u cilju pomoći pacijentima, kaže za portal eKlinika dr Marija Radulović.
Postovani, u vezi sa člankom dr. Marije Radulović, interesuje me sledece: da li bi za mene bila preporucljiva metoda ispitivanja scintigrafijom, s obzirom na to da za mene MR zbog pacemakera ne dolazi u obzir, a ni CT pošto sam alergična na kontrastno sredstvo.Imam, naime, velike probleme sa kostima i zglobovima ( rizartroza- kolena,rame, mali zglobovi). Želela bih uraditi analizu celokupnog skeleta, pa me interesuje koliko je, s obzirom na navedeno, metoda scintigrafije za mene primerna I bezbedna.Hvala.