Depresija je stanje koja na svakog čoveka deluje drugačije. Dok 17,3 miliona odraslih u Sjedinjenim Državama doživi najmanje jednu veliku depresivnu epizodu u godini, rizik od recidiva, odnosno ponavljanja depresivnih epizoda, varira.
Žene su ugroženije
Prema podacima Centra za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), žene imaju više simptoma depresije nego muškarci. Iako je nedavno istraživanje objavljeno na sajtu „Frontiers in Genetics“ odbacilo genetiku kao objašnjenje za ovu neravnopravnost polova kada je reč o depresiji, postoje i drugi faktori rizika koji su specifični za pol.
Studija iz 2015. godine iz časopisu „Journal of Affective Disorders“ otkrila je da su anksioznost i simptomi depresije, najčešći kod žena koje imaju neprijatne životne situacije, koje su neudate i i imaju finansijske probleme i nerešene prijateljski odnose. Takođe kod ovih žena jači je i rizik za ponavljanje simptoma depresije.
Pandemija ima veliki uticaj na depresiju kod ljudi
Stresni životni događaji, poput tekuće pandemije covid 19, mogu izazvati povratak u depresivnu epizodu. Iz tog razloga bilo bi korisno i za pojedinca i za njegovog lekara da znaju kada će se depresija ponovo javiti.
U novoj pilot-studiji koja je objavljena u časopisu „Translational Psichiatri“, međunarodni tim istraživača posmatrao je metabolite (produkte metabolizma) kao potencijalno sredstvo za predviđanje rizika od recidiva depresije.
Nova studija: kako predvideti depresiju?
U novu studiju bilo je uključeno 68 pacijenata starih 35–65 godina kojima su se ponavljali glavni simptomi depresije i koji su bili bez lekova četiri nedelje ili više, u vreme studije. Studija je takođe uključila 59 učesnika koji nikada nisu imali depresiju. Istraživanje nije obuhvatilo nikoga ko nije bio u stabilnoj remisiji, imao poremećaj upotrebe alkohola ili droga ili je imao sekundarnu bolest, poput anksioznosti, teškog poremećaja ličnosti ili simptoma psihoze ili bipolarnog poremećaja.
Istraživači su pogledali trenutno metaboličko stanje svakog učesnika. Od 612 potencijalnih metabolita, pronašli su 399 u krvnoj plazmi i muškaraca i žena. Posle toga, istraživači su merili simptome depresije učesnika koristeći „Dijagnostički i statistički priručnik za mentalne poremećaje“, četvrto izdanje (DSM-4) i Hamiltonovu skalu ocene depresije – široko korišćenu skalu za procenu depresije. Zatim su pratili učesnike svaka četiri meseca tokom ukupno 2,5 godine.
Koristili su DSM-4 za merenje ponovljenosti depresije, koju definiše kao pet ili više simptoma depresije tokom najmanje dve nedelje.
Dva tipa metabolita su ključna za „predviđanje“
Posle 2,5 godine proučavanja, nalazi su pokazali izmenjen metabolički profil kod onih sa ponovljenom teškom depresijom. U poređenju sa odraslima bez istorije depresije, metaboliti su se razlikovali za 39,1%. Među učesnicama ženskog pola, metaboliti su činili 43,7% razlike u fenotipskom profilu između onih sa i bez recidiva.
Većina metaboličkih markera kod ljudi sa ponovljenim teškim depresivnim poremećajem uključivala je razgradnju masti. Žene su imale oko 80% abnormalnih masti, dok su muškarci imali oko 70%.
Dva tipa metabolita – sfingomijelini i fosfolipidi – mogli su da budu sredstvo predviđanja i za muškarce i za žene. U ženskim učesnicima studije bilo je 33 metabolita koji su mogli predvideti rizik od ponovne pojave depresije, pri čemu je 82% tih metabolita na višim nivoima smanjilo rizik od ponovnog pojave. Nizak nivo metilcisteina u krvi bio je najsnažniji prediktor za recidiv od 1,1–2,3 godine. Ostali metaboliti koji su mogli predvideti rizik od recidiva bile su dve masti zvane lizofosfatidilholin i arahidonska kiselina, za čiju proizvodnju autori obično tvrde da je stres.
Kod muških učesnika, 17 metabolita je predviđalo rizik od recidiva, a glavni prediktori su eikozanoidni lipid i 15-hidroksieikosatetraenojska kiselina. Autori sugerišu da bi ova dva metabolita mogla biti pokazatelji stresa. Generalno, povećani nivoi 14 identifikovanih metabolita smanjili su rizik od recidiva.
− Nenormalnosti lipida činile su 60–70% ukupnog metaboličkog uticaja. Još upečatljivije je nalaz da je metabolomijska analiza uspela da sa 90–99% tačnosti razotkrije latentni potpis budućeg rizika od ponovnog pojave – pišu autori studije.
Ograničenost studije
Veličina uzorka je možda uticala na ishode istraživanja, s tim što je u istraživanje uključeno manje muškaraca nego žena. Autori sugerišu da je za potvrđivanje rezultata potrebna studija validacije sa najmanje 198 žena i 198 muškaraca.
Iako je studija posmatrala metabolizam učesnika samo kada su bili u remisiji bez antidepresiva, pet osoba je ponovo počelo da uzima antidepresive nakon praćenja. Minimalna zastupljenost ljudi koji su uzimali lekove možda neće biti uopštena za stvarnu populaciju.
Ukratko iz CDC-a iz 2017. godine otkriveno je da je upotreba antidepresiva porasla od 1999. do 2014. godine, pri čemu je 25% ljudi uzimalo antidepresive 10 ili više godina.
Takođe, studija iz 2020. godine otkrila je da je korišćenje određenih antidepresiva, sprečilo ponavljanje depresivnih epizoda. Na kraju, u studiji su izostavljeni ljudi sa samo jednom epizodom velikog depresivnog poremećaja, za koji autori smatraju da bi mogao biti potencijalni put istraživanja, jer njihov metabolizam potencijalno može uticati na njihove profile niskog rizika.
Metabolički biomarkeri mogu biti prediktivni
Istraživači su otkrili da su promene u metabolizmu korelirale sa povećanim ili smanjenim ponavljanjem glavnih epizoda depresije u ovoj pilot studiji.
− Otkrića su pokazala osnovni biohemijski potpis remisije (ponovljeni veliki depresivni poremećaj) koji je dijagnostikovane pacijente razlikovao od zdravih – kaže stariji autor Robert K. Naviauk, dr. med., profesor medicine, pedijatrije i patologije na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Kaliforniji u San Dijegu.
− Ove razlike nisu vidljive uobičajenom kliničkom procenom – dodaje dr Naviauk. Iako su studije validacije neophodne, metabolički biomarkeri mogu pomoći u proceni verovatnoće da pacijent razvije još jednu depresivnu epizodu.
