Dizartrija se javlja kada su mišići, koji se koriste pri izgovaranju glasova, slabi ili postoje poteškoća da se kontroliše njihova funkcija. Ovo stanje često uzrokuje nejasan ili spor govor koji je težak za razumevanje. Uobičajeni uzroci dizartrije uključuju poremećaje funkcije nervnog sistema i stanja koja uzrokuju paralizu lica ili slabost mišića jezika ili grla, ali i određeni lekovi takođe mogu da izazovu dizartriju. Problemi sa govorom mogu da izazovu poteškoće u društvenim situacijama, jer borba čoveka da komunicira i bude shvaćen može da izazove napetost na poslu, u školi i odnosima uopšte.
Šta je dizartrija?
Dizartrija je poremećaj motoričkog govora gde oštećenje nervnog sistema dovodi do paralizacije ili slabljenja mišića koji su zduženi za izgovaranje glasova. Odnosno, dizartrija je poremećaj motoričkog govora koji otežava formiranje i izgovor reči. Oštećenje može da oteža kontrolu jezika ili govornog aparata, a stručnjaci ističu da terapija kod defektologa može da pomogne kako bi osoba efikasnije komunicirala. Poremećaji motoričkog govora nastaju kada oštećenje nervnog sistema sprečava da u potpunosti kontrolišete delove tela koji kontrolišu govor, kao što su jezik, usne, nepce, larinks.
Dizartrija može da bude razvojna ili stečena:
Razvojna dizartrija nastaje usled oštećenja mozga tokom fetalnog razvoja ili pri rođenju. Na primer, cerebralna paraliza može izazvati dizartriju, a deca su inače sklonija razvoju dizartrije.
Stečena dizartrija dešava se kao posledica oštećenja mozga kasnije u životu. Na primer moždani udar, tumor na mozgu ili Parkinsonova bolest mogu da dovedu do dizartrije i češće se javlja kod odraslih oosba.
Ljudi sa dizartrijom razumeju šta ima se priča, znaju šta žele i kako da kažu, ali im slabost mišića otežava govor.
Koji su simptomi dizartrije?
Glavni znak dizartrije je problem sa govorom i teško razumljiv govor. Osoba sa dizartrijom može da ima poteškoća sa pomeranjem usana, jezika ili vilice na načine koji stvaraju jasan govor. Simptomi dizartrije su:
- Nejasan govor ili mrmljanje kada osoba priča
- Prebrz ili previše spor govor
- Glasan ili sasvim tih govor
- Glas zvuči promuklo, grubo, napeto, nazalno, robotski ili monotono
- Govor u kratkim, isprekidanim „rafalima“ sa nekoliko pauza, umesto u celim rečenicama
- Nedostatak kontrole mišića takođe može da oteža gutanje.
Šta uzrokuje dizartriju?
Dizartrija se javlja kada dođe do oštećenja delova nervnog sistema koji kontrolišu mišiće koji nam pomažu da izgovaramo glasove. Tu spadaju mišići lica, grla i mišiće koji nam pomažu da dišemo. Povrede, bolesti i neuromišićna stanja (bolesti koje utiču na nerve koji kontrolišu mišiće) mogu da izazovu dizartriju.
Uobičajeni uzroci dizartrije su:
- Amiotrofična lateralna skleroza (ALS ili Lu Gerigova bolest)
- Tumori mozga
- Cerebralna paraliza
- Demencija
- Hantingtonova bolest
- Lajmska bolest
- Multipla skleroza
- Distrofija mišića
- Mijastenija gravis
- Parkinsonova bolest
- Moždani udar
- Traumatska povreda mozga
- Trauma na licu ili ustima
- Trauma glave, vrata, jezika ili govorne kutije
- Simptomi slični dizartriji su ponekad nuspojava određenih lekova, kao što su sedativi i lekovi protiv napada.
Kako se leči dizartrija?
Ljudi sa dizartrijom često imaju koristi od logopedske terapije kako bi poboljšali komunikaciju. Logoped takođe može da radi sa članovima porodice i najbliskijima kako bi ih naučio kako da bolje komuniciraju sa osobom koja ima dizartriju. Tokom logopedskih sesija, mogu da se nauče:
- Vežbe za jačanje jezika, usana i mišića vilice
- Taktike za glasnije govorenje, kao što je potpunije disanje pre nego što se progovori
- Taktika za jasniji govor, kao što je usporavanje govora i namerno korišćenje određenih mišića za formiranje zvukova i reči
- Tehnike neverbalne komunikacije, kao što su gestovi ili pisanje
- Ako je dizartrija teška, možda će biti potreban uređaj za komunikaciju sa ljudima, a to su tabla sa slovima ili slikama ili poseban računar sa tastaturom i ekranom za poruke.
