Karcinom grlića materice je jedan od retkih karcinoma čija se pojava može sprečiti Foto: Shutterstock/eKlinika/Telegraf.rs
Karcinom grlića materice razvija se stvaranjem i umnožavanjem abnormalnih ćelija cerviksa, donjeg dela materice čiji otvor je u vagini. Na ovaj malignitet, koji najčešće izaziva humani papiloma virus (HPV), mogu da ukažu premaligne promene otkrivene PAPA testom.
Postoje dva osnovna tipa karcinoma jajnika. To su:
Poreklo planocelularnog karcinoma je u epitelnim ćelijama jajnika, a ovaj tip je i najčešći (85-90 odsto dijagnostikovanih slučajeva). Adenokarcinom grlića materice je porekla žlezdanih ćelija i čini ostatak (10-15 procenata). Iako je adenokarcinom grlića neuporedivo ređi, invazivniji je i sa manjim postotkom preživljavanja.
Širenje ćelika karcinoma glića može biti na više načina: direktno u okolno i obližnje tkivo, putem krvi (hematogeno) i putem limfe (limfogeno). Limfogeno širenje je najčešći način progresije i širenja raka grlića materice.
Alteracija ćelija grlića u maligne uglavnom je asimptomatska. Međutim, kada su ove abnormalne promene izmenile grlić, odnosno njegovo tkivo, one se mogu uočiti na pregledu. Što se tiče drugih simptoma, najčešći su:
U invazivnoj fazi ovi simptomi su učestali i gotovo izvesni, a uz njih se javlja i bol. Može biti prisutan u donjem delu stomaka, krstima, kao i u nogama.
HPV, najčešći uzročnik karcinoma grlića materice može biti u telu i godinama i mirovati, a da i ne znamo da smo inficirani. Kod nekih osoba neće se ispoljiti simptomi, ali se kod nekih upravo zbog ove infekcije može razviti karcinom grlića materice. Najvažnija stvar u vezi sa karcinomom grlića materice je da on u visokom procentu može da se prevenira, spreči i otkrije.
PAPA test, obavezni deo redovnog ginekološkog pregleda žene može da ukaže na postojanje prekanceroznih promena na grliću materice. Neke od njih su reverzibilne, što znači da se otkrivanjem direktno sprečava razvoj bolesti, odnosno pojava raka. U najvećem broju slučajeva, ove promene su u vidu ranica na grliću.
Prekancerozne promene se gradiraju u odnosu na stepen zahvaćenosti epitela i displazije. U procentu do otprilike 15 odsto promene rezultiraju preinvazivnim karcinom i to u periodu od 5 do 15 godina. Određuju se na sledeći način:
Ne znači obavezno da će sve ove promene izazvati karcinom, ali se verovatnoća progresije veća što je viši CIN. Međutim, čak i kod nekih žena koje imaju prekanceroze visokog stepena neće se razviti karcinom, ali promene moraju da se prate redovnim ginekološkim pregledima i barem godišnjim PAPA testom.
Kada se premaligne promene otkriju na vreme, adekvatnim metodama se rak grlića materice može sprečiti.
Lečenje karcinoma grlića materice zavisi od stadijuma maligne bolesti, zbog toga je važno otkriti promene što pre i započeti sa adekvatnom terapijom. Moguće metode lečenja u premalignoj fazi odnosno otklanjanja sumnjivog tkiva su:
Kada su ćelije izmenjene značajnije, metoda izbora je konizacija. U slučaju potvrde da je ipak reč o invazivnom karcinomu grlića materice, sprovodi se radikalna hirurška intervencija.
Kod preinvazivnog karcinoma petogodišnja stopa preživljavanja je 100 odsto, što govori o važnosti redovnih pregleda. U stadijumu I ovaj procenat je nešto niži, oko 90 odsto, u stadijumu III 35 odsto, a u stadijumu IV do 10 odsto.
Kada se jave hamatogene metastaze, reč je o kasnim stadijumima bolesti i obično se šire na pluća, kosti i jetru. Hemioterapija je terapijska metoda koja može da izmeni ove procente u korist većeg preživljavanja žena u odmakloj fazi bolesti.