Što se kasnije leže, šanse za povećanje glukoze u krvi su veće Foto: Shutterstock
Visok nivo šećera u krvi i lošija kontrola gluoze nakon obroka zavise od kvaliteta sna i vremena odlaska na spavanje, otkriva nova studija objavljena u Diabetologia časopisu Evropskog udruženja za proučavanje dijabetesa. Istraživanje su sproveli profesori Neli Tsereteli i Paul Franks sa Lund University Diabetes Centre u Malmeu u Švedskoj i kolege sa Harvard Chan School of Public Health u Bostonu. Autori su ispitali da li fluktuacije od noći do noći, tokom trajanja sna, utiču na postprandijalni (posle obroka) odgovor glukoze na doručak sledećeg dana.
Ishrana, vežbanje i san su osnovne komponente zdravog načina života. Međutim, uloga koju san igra u uticaju na telesnu kontrolu šećera u krvi, kod ljudi koji su generalno zdravi, do sada je bila predmet relativno malo proučavanja. Poremećaji spavanja se često javljaju zajedno sa drugim zdravstvenim problemima, što im omogućava da deluju kao mera opšteg zdravlja.
Kvalitet sna takođe ima direktan uzročni efekat na mnoga stanja koja ugrožavaju život, kao što su kardiovaskularne bolesti, gojaznost i dijabetes tipa 2 (T2D), a poremećen san uzrokovan stanjima kao što je opstruktivna apneja u snu povezan je i sa prevalencijom T2D i sa rizikom od komplikacija, koje proističu iz bolesti. Ovaj i drugi dokazi ukazuju na snažnu vezu između kvaliteta i trajanja sna i sposobnosti tela da pravilno reguliše nivo glukoze.
Autori primećuju da „iako su postojale brojne velike grupne studije usredsređene na odnos između sna, bolesti i blagostanja koje su sami prijavili, objektivni podaci o snu i metabolizmu glukoze nakon obroka obično potiču iz malih studija, sprovedenih u strogo kontrolisanim okruženjima i u specifičnoj populaciji, kao što su grupe ljudi koji pate od poremećaja sna zbog trudnoće, apneje u snu, depresije, gojaznosti ili dijabetesa…“ Zbog toga, kako ističu, postoji potreba za većim dokazima o efektima sna na metabolizam glukoze kod zdravih osoba.
Istraživači su posmatrali odnos između sna – trajanje, efikasnost i srednju tačku između odlaska na spavanje i buđenja, i postprandijalnog glikemijskog odgovora (promena nivoa glukoze u krvi nakon obroka) na doručak različitog sastava makronutrijenata u studijskoj grupi od 953 zdrave odrasle osobe iz Velike Britanije i SAD. Učesnici su bili upisani u ZOE Personalized REsponses to DIetary Composition Trial 1 (PREDICT1), najveće naučne studije o ishrani te vrste u svetu, koje su sprovedene tokom 14 dana, i uključivale su standardizovani test konzumiranja obroci sa poznatim sadržajem ugljenih hidrata, masti, proteina i dijetetskih vlakana. Šećer u krvi je praćen pomoću uređaja za kontinuirano praćenje glukoze (CGM) koji je uzimao podatke o uzorcima svakih 15 minuta, tokom čitavog trajanja studije, dok je praćenje sna vršila jedinica za aktigrafiju – uređaj koji se nosi na zglobu i koji meri pokrete učesnika.
Studija je otkrila da, iako ne postoji statistički značajna povezanost između dužine perioda spavanja i postprandijalnog glikemijskog odgovora, postoji značajna interakcija kada se uzima u obzir i nutritivni sadržaj obroka za doručak. Duži periodi spavanja su bili povezani sa nižim nivoom glukoze u krvi nakon doručka sa visokim sadržajem ugljenih hidrata i masti, što ukazuje na bolju kontrolu šećera u krvi. Pored toga, istraživači su primetili efekat unutar osobe u kome je verovatno da će učesnik studije spavati duže nego što bi obično imao smanjen nivo glukoze u krvi nakon obroka nakon doručka sa visokim sadržajem ugljenih hidrata ili masti sledećeg dana.
Autori su takođe otkrili značajnu vezu između efikasnosti spavanja (odnos vremena spavanja i ukupne dužine perioda spavanja), što ukazuje na poremećen san, i kontrole glikemije koja je bila nezavisna od nutritivnog sastava doručka sledećeg dana. Učesnici sa kvalitetnijim snom su u proseku imali veću verovatnoću da imaju nižu glukozu u krvi nakon obroka od onih čiji je san lošiji. Kada je učesnik spavao efikasnije nego inače, nivo glukoze u krvi nakon obroka takođe je bio niži nego inače.
Vreme spavanja je imalo značajan uticaj s tim da je kasnija srednja tačka spavanja povezana sa višim nivoom glukoze u krvi. Ovaj efekat je prvenstveno uzrokovan promenama u početku spavanja, u vremenu kada neko odlazi na spavanje (kada se kasnije zaspi), a ne razlikama u pomeranju sna (kasnije buđenje) i primećeno je da negativno utiče na kontrolu glikemije i kada su vršena poređenja između učesnika studije i kada se posmatraju varijacije u snu. Naučnici kažu da nije isto kada neko ode na spavanje u 22h sata uveče i ustane u 6 sati ujutru, i kad legne sat vremena posle ponoći a spava do 10 ujutru. Što se kasnije leže, šanse za povećanje glukoze u krvi su veće.
Autori studije navode da dobijeni podaci ukazuju da su trajanje sna, efikasnost i srednja tačka važne determinante postprandijalne kontrole glikemije na nivou populacije. Ovi nalazi naglašavaju važnost spavanja u regulisanju metaboličkog zdravlja, a kombinacija opštih i personalizovanijih smernica za spavanje će verovatno biti neophodna kako bi se pacijentima omogućilo da minimiziraju rizik od metaboličke bolesti.
Rezultati ove studije, kako naglašavaju, mogu dati informacije o strategijama životnog stila za poboljšanje nivoa glukoze u krvi nakon obroka, fokusirajući se na ranije odlaženje na spavanje i maksimiziranje visokokvalitetnog, neprekidnog sna za prevenciju dijabetesa.