Serotoninski sindrom najčešće se javlja kada se mešaju lekovi koji sadrže serotonin, kažu u Mayo Clinic. Uobičajeni krivci su antidepresivi, tretmani za lečenje migrene, dijetetski suplementi i nedozvoljeni lekovi. Kolokvijalno poznat kao „hormon sreće”, serotonin je neurotransmiter koji podržava mnoge funkcije našeg tela, uključujući regulaciju raspoloženja, navode u Cleveland Clinic. Smatra se da nizak nivo serotonina igra ključnu ulogu u razvoju stanja mentalnog zdravlja, kao što su depresija i anksioznost.
Simptomi serotoninskog sindroma
Simptomi serotoninskog sindroma mogu varirati od blagih do opasnih po život, navodi Mayo Clinic. Rano prepoznavanje i tačna dijagnoza važni su kako bi se prestalo sa uzimanjem lekova koji izazivaju reakciju i započeli svi neophodni tretmani za serotoninski sindrom. „Na ovaj način može se sprečiti značajan morbiditet i mortalitet,” kaže dr Alan David Kaye, klinički profesor na odeljenju za anesteziologiju i farmakologiju, toksikologiju i neuronauke na Louisiana State University School of Medicine u Šrivportu.
Simptomi serotoninskog sindroma mogu početi u roku od nekoliko minuta do nekoliko sati nakon uzimanja lekova koji utiču na nivo serotonina u našem telu, navodi MedlinePlus.
Prema Mayo Clinic, simptomi mogu da budu:
- ubrzan rad srca
- visok krvni pritisak
- nemir ili uznemirenost
- konfuzija
- proširene zenice
- trzanje mišića, kruti mišići ili gubitak koordinacije mišića
- obilno znojenje
- dijareja
- drhtavica ili jeza
- glavobolja
Simptomi koji mogu signalizirati ozbiljnu ili po život opasnu reakciju, prema Mayo Clinic, su:
- visoka temperatura
- nepravilan rad srca
- napadi
- tremor
- nesvestica
Uzroci i faktori rizika za serotoninski sindrom
Serotoninski sindrom uzrokovan je lekovima koji dozvoljavaju da previše serotonina ostane ili se oslobodi u mozgu, navodi MedlinePlus.
– Svako ko uzima lekove koji utiču na aktivnost serotonina u telu u opasnosti je da razvije serotoninski sindrom. On može da utiče na osobe svih uzrasta – objašnjava dr Kelly Johnson-Arbor, toksikolog i privremeni izvršni direktor u National Capital Poison Center u Vašingtonu, DC.
Iako pojava serotoninskog sindroma moguća nakon uzimanja samo jednog leka koji povećava nivo serotonina, kako kažu u Cleveland Clinic, veća je verovatnoća da će se to dogoditi ako:
- kombinujemo lekove koji utiču na nivo serotonina u telu
- počinjemo sa uzimanjem novog leka ili povećavamo dozu trenutnog leka koji podiže nivo serotonina
- uzimamo previše lekova koji povećavaju nivo serotonina
- koristimo biljne proizvode, lekove bez recepta ili ilegalne lekove koji utiču na nivo serotonina
Lekovi koji mogu izazvati serotoninski sindrom
Cleveland Clinic navodi lekove i proizvode koji utiču na nivoe serotonina u telu i koji u nekim slučajevima mogu dovesti do serotoninskog sindroma:
- selektivni inhibitori ponovnog preuzimanja serotonina (SSRI) – ova klasa antidepresiva uključuje lekove escitalopram, fluoksetin, sertralin, citalopram, paroksetin
- inhibitori ponovnog preuzimanja serotonina-noradrenalina (SNRI) – ova klasa antidepresiva uključuje venlafaksin, duloksetin, levomilnacipran, desvenlafaksin i milnacipran
- triciklični antidepresiv – u ovu klasu spadaju lekovi klomipramin, amitriptilin, nortriptilin, doksepin, dezipramin, imipramin i trimipramin
- inhibitori monoamin oksidaze – ova starija klasa antidepresiva uključuje selegilin, fenelzin i tranilcipromin
- inhibitor ponovnog preuzimanja norepinefrina – lek bupropion pripada ovoj klasi
- modulatori serotonina – nefazodon i trazodon deo su ove klase antidepresiva
- lekovi protiv bolova – lekovi poput meperidina, tramadola, hidrokodona, tapentadola, oksikodona, fentanila i metadona mogu uticati na nivoe serotonina u telu
- lekovi za migrenu – uobičajene terapije migrene uključuju eletriptan, almotriptan, rizatriptan, frovatriptan, sumatriptan i zolmitriptan
- lekovi protiv kašlja – lekovi bez recepta koji sadrže dekstrometorfan mogu uticati na nivoe serotonina
- poznato je da biljni proizvodi muškatni oraščić, kantarion, ginseng i sirijska ruta utiču na nivoe serotonina
- ilegalne supstance – LSD, ekstazi, kokain, amfetamini i metamfetamini mogu uticati na nivoe serotonina
- suplementi – na primer, suplement triptofan može biti kriv za neke slučajeve serotoninskog sindroma
- antibiotici – linezolid može da utiče na nivoe serotonina
- stabilizatori raspoloženja – litijum može uticati na aktivnost serotonina
- lekovi za HIV/AIDS – lek ritonavir može da igra ulogu u nekim slučajevima serotoninskog sindroma
- lekovi protiv mučnine – mogu uključivati granisetron, metoklopramid, ondansetron i droperidol
Kako se dijagnostikuje serotoninski sindrom
– Ni jedan jedini dijagnostički test ne može potvrditi ovaj sindrom. Zbog toga je dijagnoza serotoninskog sindroma u potpunosti klinička i zasniva se na istoriji i fizičkom pregledu, zajedno sa istorijom pacijentove upotrebe lekova koji sadrže serotonin – ističe dr Kaye.
Da bi nekome bila uspostavljena dijagnoza serotoninskog sindroma, MedlinePlus navodi da mora da ima najmanje tri od sledećih simptoma nakon uzimanja najmanje jednog leka koji utiče na nivo serotonina:
- uznemirenost
- jako znojenje
- groznica
- abnormalni pokreti očiju
- mentalne promene, kao što je zbunjenost
- grčenje mišića
- drhtanje
- tremor
- nekoordinisani pokreti
- hiperaktivni refleksi
Postavljanje dijagnoze ponekad je teško, jer simptomi serotoninskog sindroma mogu biti blagi ili oponašati simptome drugih stanja, poput određenih infekcija, toplotnog udara ili predoziranja drogom, kaže dr Kaye.
Da bi postavili ispravnu dijagnozu i isključili druge moguće uzroke simptoma, lekari mogu da sprovedu neke testove, a Mayo Clinic navodi da su to:
- rendgen grudnog koša
- uzorci krvi ili urina
- kompjuterizovana tomografija (CT).
- kičmena punkcija ili lumbalna punkcija
– Prognoza serotoninskog sindroma je povoljna ako se pacijent leči. Stoga, lekari moraju biti pronicljivi i svesni mogućnosti ovog po život opasnog sindroma – upozorava dr Kaye.
Trajanje serotoninskog sindroma
Sa lečenjem, simptomi serotoninskog sindroma obično nestaju za manje od 24 sata, navodi MedlinePlus. Međutim, ako je serotoninski sindrom izazvan antidepresivima, može proći nekoliko nedelja pre nego što lekovi nestanu iz organizma i simptomi nestanu, kažu u Cleveland Clinic.
Kako se leči serotoninski sindrom
Ljudi sa serotoninskim sindromom obično moraju da ostanu u bolnici najmanje jedan dan kako bi lekari mogli da ih drže na oku, navodi MedlinePlus. U mnogim slučajevima, serotoninski sindrom se može lečiti jednostavnim prestankom uzimanja lekova koji izazivaju previše serotonina u mozgu, kaže dr Johnson-Arbor.
Za određene simptome serotoninskog sindroma, prema MedlinePlus, tretmani mogu da budu:
- IV tečnosti
- benzodiazepini, kao što je diazepam ili lorazepam za ublažavanje ukočenosti mišića, napada ili uznemirenosti
- lekovi koji blokiraju serotonin, kao što je ciproheptadin
- privremena cev za disanje za sprečavanje oštećenja mišića
- lekovi koji mišiće drže u mirnom stanju (kao što je vekuronijum)
Ako mislite da imate simptome serotoninskog sindroma, odmah pozovite svog lekara ili idite u hitnu pomoć.
Komplikacije serotoninskog sindroma
Ako se serotoninski sindrom ne leči, u Cleveland Clinic kažu da to može dovesti do komplikacija kao što su:
- napadi
- poteškoće sa disanjem
- koma
- smrt
Nenormalni pokreti mišića i ukočenost mišića povezani sa serotoninskim sindromom mogu dovesti do komplikacije zvane rabdomioliza. Ona nastaje kada se oštećeni mišići razgrađuju, propuštajući njihov sadržaj u krvotok. U nekim slučajevima, rabdomioliza može dovesti do oštećenja bubrega – objašnjava dr Johnson-Arbor.
Prevencija serotoninskog sindroma
Serotoninski sindrom može da se spreči tako što ćemo pažljivo pratiti sve lekove koje uzimamo i obavestiti svog lekara o svim lekovima, suplementima ili drugim supstancama koje koristimo, navodi MedlinePlus.
– Najbolji način da se spreči ovaj sindrom jeste izbegavanje uzimanja više lekova i prestanak upotrebe bilo kog agensa koji sadrži serotonin pre nego što se počne sa drugim – kaže dr Kaye.
Istraživanje i statistika: koliko ljudi ima serotoninski sindrom
Serotoninski sindrom je retko stanje, navodi se u pregledu objavljenom 2018. U Canadian Family Physician i dodaje da tačan broj ljudi koji razviju serotoninski sindrom nije poznat. Jedan od razloga je taj što se blaži slučajevi serotoninskog sindroma verovatno ne prijavljuju, ne dijagnostikuju ili su pogrešno dijagnostikovani. „Broj stvarnih slučajeva verovatno je mnogo veći od stvarno prijavljenih slučajeva,” kaže dr Kaye.
Povezana stanja
Dr Kaye navodi druga stanja koja bi mogla da liče na serotoninski sindrom:
- neuroleptički maligni sindrom (NMS) – neurološki poremećaj opasan po život uzrokovan lošom reakcijom na antipsihotike ili neuroleptike, prema National Institutes of Neurological Disorders and Stroke
- maligna hipertermija – genetska bolest koja izaziva tešku reakciju na neke vrste anestezije, navodi Cleveland Clinic
- antiholinergična toksičnost – može se desiti ako je telo previše izloženo antiholinergičnim lekovima (kao što su antidepresivi, antihistaminici ili lekovi za Parkinsonovu bolest); najčešći tip predoziranja antiholinergičnim lekovima izazivaju antihistaminici, pokazuju istraživanja
- sindrom ukidanja antidepresiva pogađa oko 20 odsto ljudi koji iznenada prestanu ili smanje dozu antidepresiva nakon što su ih koristili najmanje mesec dana; to uključuje razvoj neželjenih simptoma, kao što su simptomi slični gripu, nesanica ili senzacije nalik električnom udaru, navodi se u studijama
- odvikavanje od droge ili alkohola
- predoziranje
- infekcije, kao što su one povezane sa meningitisom ili encefalitisom
- toplotni udar
- centralna hipertermija – nenormalno visoka telesna temperatura koja je uobičajena kod ljudi sa povredom mozga, navodi se u istraživanjima
