Ass dr sci med Ana Cvetković: Preoperativnim razgovorom i pregledom procenjuje se da li onkološki pacijent trpi bolove, koliko dugo, da li ima hronični bol i koju terapiju uzima za bolove Foto: Shutterstock/Ana Cvetković/privatna arhiva
Anestezija onkoloških pacijenata, odnosno izbor same tehnike kao i preoperativna priprema, određuju se u odnosu na više faktora. Najznačajniji su poznavanje posledica maligne bolesti u zavisnosti od lokalizacije i proširenosti, kao i neželjeni efekati anti-tumorske terapije.
Poznato je da se preoperativno lečenje onkoloških pacijenata veoma često sastoji u primeni hemioterapije ili radioterapije, ili njihove kombinacije.
– Citostatici, koji deluju na maligne ćelije pogađaju i ne-maligne, i samim tim mogu izazvati toksične efekte. Toksični efekti lekova izazivaju akutne i dugotrajne posledice na organizam. Najčešće su to plućni, srčani, bubrežni, gastrointestinalni efekti ili oštećenja jetre, oštećenje koštane srži ili neurološka oštećenja. Ovi toksični efekti se moraju korigovati, a nekada je potrebno i odlaganje hirurgije do postizanja stabilnosti zahvaćenog organa ili sistema – kaže u razgovoru za eKlinika portal ass dr sci med Ana Cvetković, specijalista anesteziologije, reanimatologije i intenzivne nege.
Prema rečima sagovornice našeg portala, koja je i načelnik odeljenja anestezije Klinike za onkološku hirurgiju Instituta za onkologiju i radiologiju Srbije, kao i za sve druge operacije važan je uvid u medicinsku dokumentaciju i razgovor sa pacijentom. Takođe, neophodno je proceniti njegovo opšte stanje, obaviti klinički pregled, laboratorijski pregled, a prema indikacijama i zavisno od postojećih propratnih bolesti zatražiti i dodatnu dijagnostiku, kaže dr Cvetković i dodaje:
– Kod onko-hirurških pacijenata je posebno važno proceniti da li postoji i u kom stepenu je narušena funkcija jetre, bubrega, ima li veće sklonosti ka krvarenju, posebno da li je povećan rizik od tromboembolijskih komplikacija. U zavisnosti od lokalizacije tumora takođe je potrebno proceniti da li postoji rizik od otežanog zbrinjavanja disajnog puta.
Na pitanje da li je kod nekih onkoloških pacijenata anestezija apsolutno kontraindikovana, a da se to odnosi na stanje prouzrokovano malignitetom, anesteziolog odgovara da je uvođenje pacijenta u anesteziju kontraindikovano ukoliko se nalazi u terminalnom stadijumu bolesti, osim u slučajevima kada se planira palijativno hirurško lečenje.
Uloga anesteziologa nije samo da uspava, već da obezboli, odnosno oslobodi bola. Šta podrazumeva procena i određivanje adekvatne terapije za maligni bol?
– Preoperativnim razgovorom i pregledom procenjuje se da li pacijent trpi bolove, koliko dugo, da li ima hronični bol i koju terapiju uzima za bolove. Naravno, važna je lokalizacija i opsežnost hirurgije. U skladu sa svim ovim se planira perioperativna analgezija. Pacijenti koji duži vremenski period imaju bolove i koji imaju, na primer, oštećene koštane i nervne strukture tumorom ili operacijom od ranije, posebno su osetljiva kategorija jer najčešće već trpe bolove. Bolesnici kod uznapredovale maligne bolesti obično koriste jake lekove u terapiji bola i zato je kod njih važno preoperativno započeti primenu lekova ili nekih tehnika regionalne anestezije i analgezije da bi se sprečilo pogoršanje bolova u postoperativnom periodu – objašnjava naša sagovornica.
Za pomoć onkološkim pacijentima kod bolova u terminalnoj fazi koriste se, kako kaže ass dr sci med Ana Cvetković, lekovi iz grupe opioidnih analgetika. Postoje u različitim formulacijama i primenjuju se u kombinaciji sa lekovima drugih grupa.
Za kraj, pitali smo doktorku Cvetković koliko je za onkološke pacijente opasno uzimati lekove koji nisu propisani od strane lekara, kao i farmakološke i nefarmakološke preparate sumnjivog porekla ili preporuka?
– Ukoliko su pacijenti pod terapijom lekovima koji imaju depresivno dejstvo na nervni sistem kao što su to lekovi iz grupe opijata ali i drugi koji se nekada koriste kao dodatna terapija (antikonvulzivni lekovi, na primer), neophodno je da se konsultuje lekar zbog mogućih interakcija, koje bi mogle životno da ugroze pacijenta. Lekovi sumnjivog porekla svakako nisu preporučljivi ni za jednog pacijenta, a posebno za ovu osetljivu i imunokompromitovanu grupu pacijenata.