Često čujemo da je neka osoba „umrla od starosti” ili „prirodnom smrću”, ali treba da znamo da ljudi ne umiru od starosti. Kako ljudi stare, postaju podložniji bolestima i zdravstvenim stanjima koja bi mlađa osoba mogla da preživi. S druge strane, prirodni uzroci obično znače da za smrt starije osobe nije identifikovan očigledan uzrok smrti, iako je verovatno uzrokovan uobičajenim stanjem, kao što je moždani udar, srčani udar ili krvni ugrušak.
Kako starenje utiče na telo
Pored spoljašnjih promena kao što su bore i seda kosa, prirodni proces starenja izaziva određene promene koje osobu čine ranjivijom. Prirodni uzroci starenja su:
- Gubitak mišićne mase. Smanjenje mišićne mase povezano je sa povećanim rizikom od dijabetesa tipa 2, poteškoćama u održavanju telesne težine, srčanim bolestima i osteoporozom. Ljudi sa manjom mišićnom masom skloniji su ozbiljnom povredama nakon nesreće.
- Akumulacija (senescentnih) ćelija koje stare. Ovo izaziva konstantno stanje blage upale i sprečava telo da regeneriše nove ćelije tkiva.
- Skraćene telomere. Telomere štite DNK od oštećenja, a stariji ljudi skloniji su kraćim telomerama. To znači da njihova DNK može doživeti više oštećenja, što dovodi do opšte slabosti.
- Hormonalne promene. Smanjenje ili povećanje određenih hormona tokom starenja izazivaju niz problema. Među njima su povećanje insulinske rezistencije, smanjenje gustine kostiju i pad metabolizma.
Ove neizbežne promene u telu smanjuju osnovne sposobnosti osobe, što je čini sklonijom ozbiljnim problemima ako oboli.
Starost, slabost i unutrašnja (intrinzična) sposobnost
Starenje dovodi do ozbiljnih promena u ljudskom telu, a svaka od ovih promena može doprineti konačnoj smrti osobe. Naučnici koriste termine slabost i intrinzična sposobnost da opišu ove neželjene efekte starenja. Intrinzične sposobnosti osobe predstavljaju rezervu fizičkih i mentalnih sposobnosti da se odbrani od infekcija, bori protiv bolesti i brine o sebi.
Kako osoba stari, njene intrinzične sposobnosti opadaju i postaje slabija i nesigurnija. Međutim, ne postoji nužna korelacija između intrinzičnih sposobnosti i slabosti i starosti. Zdrava osoba od 80 godina manje je slaba od 25-godišnjaka koji boluje od kancera. Međutim, većina starijih osoba slabija je od većine mlađih.
Zašto treba da izbegavamo da kažemo da je osoba „umrla od starosti”
Reći da je osoba „umrla od starosti” može doprineti stigmi oko brige o starijima. Opisivanje uzroka smrti uvek je komplikovano bez obzira na godine, zbog čega većina lekara i mrtvozornika često navodi više od jednog uzroka smrti u umrlici.
Problemi kao što su starenje, prisilno penzionisanje i nedostatak gerijatrijske medicinske nege mogu se sprečiti boljim razumevanjem procesa starenja i načina na koji se smrt u to uklapa. Kvalitet života u starijim godinama, takođe, postaje sve važniji jer broj ljudi starijih od 65 godina raste i ljudi nastavljaju da žive duže nego ikada.
„Prirodna smrt” odnosi se na uobičajene zdravstvene probleme
Termin „prirodna smrt” još je jedna često korišćena fraza za opisivanje smrti starije osobe kada nije identifikovan očigledan uzrok. Kada starija osoba mirno umre u snu, mnogi ljudi kažu „umrla je prirodnom smrću”. Međutim, starija osoba koja umre u snu verovatno je preminula od moždanog udara, srčanog udara ili krvnog ugruška – sve što može biti fatalno, jer stariji ljudi imaju manje fizičkih rezervi da prežive.
Termin „prirodna smrt” potiče od pet načina smrti koje koriste istražitelji, mrtvozornici i organi za sprovođenje zakona. Pet načina smrti uključuje:
- Prirodno. Smrt je uzrokovana bolešću ili prirodnim procesima, kao što su rak ili srčani udar.
- Nesrećno. Najčešći primer nesrećne smrti je saobraćajna nesreća.
- Samoubistvo. Osoba sebi oduzima život.
- Ubistvo. Osoba oduzima život drugoj osobi.
- Nepoznat razlog. Nema dovoljno dokaza da se utvrdi uzrok smrti.
Većina smrtnih slučajeva kod ljudi starijih od 65 godina zaista su „prirodne smrti”, jer su uzrokovane prirodnim faktorima kao što su bolesti. Ali reći da je neko umro „prirodnom smrću” ili „od starosti” nije konkretno i može navesti ljude u zabludu da pomisle da će sama starost izazvati smrt.
Najčešći uzroci smrti kod ljudi starijih od 65 godina
Prema Centrima za kontrolu i prevenciju bolesti, od 2002. godine glavni uzroci smrti ljudi starijih od 65 godina su:
- bolesti srca
- rak
- moždani udar
Ova tri stanja čine oko 61 odsto smrti ljudi starijih od 65 godina u Sjedinjenim Državama. Rak povezan sa upotrebom duvana ostaje glavni uzrok smrti koji se može sprečiti kod ljudi starijih od 65 godina. Grip i upala pluća takođe i dalje izazivaju smrt kod starijih osoba po većoj stopi od bilo koje druge starosne grupe, uprkos dostupnosti vakcina za sprečavanje ovih bolesti.
Glavni uzroci smrti kod starijih dramatično su se promenili tokom prošlog veka. Godine 1900. vodeći uzroci smrti za osobe starije od 65 godina bile su sve bakterijske ili virusne bolesti:
- grip i upala pluća
- tuberkuloza
- dijareja i enteritis
Smrt i demencija
Za razliku od starosti, Alchajmerova bolest ili druge demencije navedene su kao zvanični uzrok smrti u ICD-CM-10 a sada su navedene kao peti najčešći uzrok smrti u Sjedinjenim Državama.
Kod osoba koje umru od demencije smrt je često spora i složena. Obično osoba sa teškom demencijom umire od deficita samopomoći, što znači da je prestala da jede ili pije i da na kraju nestaje. Pošto su ove smrti tako spore, mogu biti emocionalno veoma iscrpljujuće za negovatelje i voljene osobe.
