Rak pluća moguć je i kod osoba koje nikada nisu pušile, šta u ovom slučaju utiče na razvoj bolesti?

Rak pluća je češći kod pušača, ali to ne znači da su od ove bolesti maksimalno zaštićene osobe koje nikada nisu pušile. Lekari kažu da dobar deo pacijenata “bez i jedne cigarete” dobije rak pluća. Iako se u savremenom svetu, zahvaljujući skriningu i ranom otkrivanju, smanjuje broj pacijenata sa rakom pluća, uočava se da je sve više osoba koje nikada nisu pušile sa dijagnozom ove bolesti.

Rizik nikada nije nula

Dr Džon Briard, torakalni onkološki hirurg iz MD Anderson Cancer Center, kaže da rizik od raka pluća nikada nije nula, čak i za osobe koje nikada nisu pušile.

Preporučujemo

- Rizik se može značajno smanjiti prestankom pušenja ili ako nikada niste pušili. Ipak, duvanski dim nije jedini činilac koji može da poveća opasnost od razvoja bolesti - objašnjava dr Briard.

Uzroci raka pluća

Pušenje je vodeći uzrok raka pluća, ali ne i jednini. Kod osoba koje nikada nisu pušile, rak pluća može da bude posledica nekih drugih razloga kao što su genetske mutacije, ili delovanje faktora spoljne sredine.

Mutacije gena

Kao i svi karcinomi, rak pluća počinje promenama (mutacijama) u DNK. Nepušači češće imaju mutaciju EGFR gena nego pušači. EGFR gen pruža informacije za proizvodnju proteina, poznatih kao receptor za epidermalni faktor rasta, na površini ćelije. Stručnjaci navode da se najmanje osam mutacija EGFR gena može da dovede u vezu sa razvojem karcinoma pluća.

Dr Briard objašnjava da se tumor razvija kada gen koji pokreće deobu ćelija ostane “zaglavljen“ na "uključeno", dok u isto vreme gen koji zaustavlja deobu prestaje da funkcioniše.

- U zdravom telu, određeni geni signaliziraju ćelijama da rastu, dok drugi geni funkcionišu tako što usporavaju ili zaustavljajući rast ćelija. Mutacije u oba ova gena dovode do nekontrolisanog rasta ćelija i stvaranja tumora - kaže dr Briard.

Uticaji spoljne sredine

Čak i ako nikada nismo pušili, pluća mogu da budu izložena delovanju štetnih materija, kao što su pasivni duvanski dim, prirodni radioaktivni gas radon koji može da se nakuplja u domovima. Dugotrajna izloženost izduvnim gasovima i zagađenje vazduha mogu takođe da dovedu do bolesti. Hemikalije na radnom mestu kao što su azbest, arsen, hrom, ili učestala izloženost dimu iz šumskih požara ili iz kamina, može da oštetiti plućno tkivo.

Stručnjaci ističu kao faktor rizika i upotrebu elektronskih cigareta vejping, nema još dokaza da vejping sam po sebi izaziva rak pluća, ali istraživanja su u toku. Lekari navode da i pušenje marihuane oštećuje pluća, objašnjavaju da je udisanje dima bilo kog sagorelog materijala kancerogeno i da može da iritira i oštetiti pluća.

Porodična istorija

Slučajevi raka pluća u bliskoj porodici povećavaju rizik. Ukoliko je roditelj, brat, sestra dobio dijagnozu karcinoma pluća, posebno pre 50. godine, rizik od bolesti može da bude i dodatno veći.

Druge bolesti

Određene bolesti ili prethodni tretmani mogu takođe da povećaju mogućnost od razvoja raka pluća.

Dr Briard navodi HIV infekciju, jer su ovi pacijenti u većem riziku od razvoja raka pluća, čak i ako ne puše.

- Ukoliko ste imali terapiju zračenjem zbog drugog karcinoma u predelu grudnog koša, na primer zbog lečenja Hočkinovog limfoma ili raka dojke, rizik može da bude veći - kaže dr Dr Briard i dodaje da se sumnja da izloženost "tercijarnim dimu" (ostatak čestica dima koji ostaje nakon pušenja u zatvorenom prostoru, čak i kada u sobi više nema pušača) i isparenja pri kuvanju mogu da budu rizični, ipak, nem još dovoljno istraživanja koja bi navedeno i potvrdila.

Najučestaliji tip raka pluća kod nepušača

Postoje dva tipa raka pluća - sitnoćelijski ili karcinom malih ćelija pluća (mikrocelurarni) i nesitnoćelijski karcinom pluća (ne mikrocelularni) ili kako se još naziva karcinom ne-malih ćelija (Non-Small-Cell Lung Cancer, NSCLC) koji je i najzastupljeniji oblik.

Nesitnoćelijski karcinom pluća deli se na podtipove – adenokarcinom, makrocelularni karcinom pluća i karcinom skvamoznih ćelija. Kod nepušača najzastupljeniji je adenokarcinom, nesitnoćelijski karcinom pluća, koji često počinje u spoljnim delovima pluća i može sporo da se razvija pre nego što dođe do prvih simptoma, kaže dr Dr Briard.

Simptomi raka pluća

Simptomi raka pluća su isti i kod pušača i kod osoba koje ne puše.

- Nažalost u početnim stadijuma raka pluća često nema simptoma. Znaci na koje je potrebno da obratimo pažnju su: kašalj, kratak dah, bol ili nelagodnost u grudima, umor, promuklost ili neobjašnjiv gubitak težine. Većina osoba sa ovim simptomima nema rak pluća, ali ako tegobe traju duže od nekoliko nedelja, dobro je posetiti lekara - savetuje dr Briard .

Lečenje raka pluća

Doktor napominje da je čak i ako se otkrije rak pluća prognoza danas bolja nego ikada. Oblik lečenja zavisi od vrste i stadijuma raka, kao i od opšteg zdravlja pacijenata. Mogućnosti lečenja uključuju:

Hirurško lečenje kojim se uklanjanja tumora, obično u ranim fazama. Može se koristiti i za lečenje stanja izazvanih rakom pluća, kao što je pleuralni izliv (nakupljanje tečnosti oko pluća).

Terapija zračenjem (ponekad uz hemoterapiju) uništava maligne ćelije ili smanjuje veličinu tumora pre operacije. Može da se koristi i za lečenje ranog stadijuma raka kod pacijenata koji ne žele ili ne mogu na operaciju.

Hemoterapija, smanjuje tumor i uklanja preostale ćelije posle operacije ili kada operacija nije moguća, kao kod kasnog stadijuma.

Ciljane terapije - deluju na specifične delove ćelija raka kako bi usporile rast i širenje.

Imunoterapija - aktivira imuni sistem da prepozna i uništi ćelije raka.

U nekim bolnicama moguće je i genetsko testiranje kako bi se razumele jedinstvene karakteristike raka kod svakog pacijenta i kreirao personalizovan plan lečenja.

Prevencija raka pluća

Ne možemo da utičemo na gene, ali možete da preduzmemo određene korake koji će umanjiti mogućnost od raka pluća.

Lekari savetuju da izbegavamo duvanski ili bilo koji dim, da testiramo kuću na prisustvo radona. Bitno je da se zaštitimo na poslu, nosimo zaštitnu opremu ako smo izloženi hemikalijama, aerosolima ili prašini. Savet je da izbegavamo boravak u gustom saobraćaju i da pratimo upozorenja o zagađenosti vazduha.