Fitofotodermatitis ili fototoksični dermatitis nastaje kada kože dođe u dodir sa određenim hemikalijama iz biljaka, ako nakon toga bude izložena suncu. Objašnjenje za ovu vrsti dermatitisa nalazi se u samom nazivu: fito – znači biljka, foto – svetlost, a dermatitis – upala kože. Dermatolozi ga nazivaju i margarita dermatitis, kao i limeta dermatitis, prema biljkama koje su česti uzročnici. Simptomi zavise od reakcije kože, a variraju od pojave mehurića do tamnijih crvenih linija, pojave svraba, najčešće na nogama, šakama ili podlakticama. Češće se javlja kod osoba koje su sklone alergijama na metale i kućnu hemiju i zahteva terapiju i izbegavanje nekih preparata narodne medicine.
Okidač problema su furokumarini iz citrusa i drugih biljaka
– Fitofotodermatitis ili margarita dermatitis javlja se kada koža izložena suncu dođe u dodir sa furokumarinima, koji se nalaze na površini biljaka, uglavnom na listovima ili u plodovima citrusa. Ovaj proces aktiviraju UVA zraci sunčevog spektra, kojih ima u toku celog dana, ali su najjači između 11 i 16 sati – objašnjava za eKlinika portal dr Olga Osipov, specijalista dermatovenerologije, i navodi da su biljke koje sadrže furokumarine listovi i koren peršuna, celera, paškanata, šargarepe, limun i drugi citrusi (naročito limeta, bergamot pomorandže itd), neke vrste korova i cveća, pretežno iz familije štitonoša (margarete, rutvica – sedef trava), itd.
Kako na koži izgleda fitofotodermatitis i da li ostavlja posledice
Simptomi fitofotodermatitisa, opisuje dr Osipov, zavise od faze reakcije kože.
– U početku su to crvenkaste površine prekrivene mehurićima ili većim mehurima, javljaju se i tamnije crvene linije ili promene u obliku otiska od lišća, nepravilnog oblika. Nekada podsećaju na opekotine. Promene se mogu javiti i bez mehurića, često u vidu crvenih štrafti (od dodira sa travom). Veoma svrbe, i izlaze na mestima gde je koža bila u kontakta sa biljkom. Najčešće se pojavljuju na nogama, šakama i podlakticama – kaže dr Olga Osipov koje ima višedecenijsko dermatovenerološko iskustvo.
Mehurići i veći mehurovi, kako navodi sagovornica eKlinika portala, pucaju i ostavljaju ogoljenu površinu, koja se prekriva krasticom. Vremenom se crvenilo i otok smiruju, krastice otpadaju, a na tim mestima zaostaje tamna pigmentacija, koja može trajati nedeljama i mesecima. Doktorka posebno ističe Berloque dermatitis, koji se ranije viđao pri nanošenju na kožu izloženu suncu parfema ili sredstva posle brijanja, koji sadrže supstancu bergapten. Najčešće se javlja u regiji vrata, a odlikuje se pojavom tamne pigmentacije koja nekada ostaje i trajna.
Terapija mora da bude obavezno kontrolisana
Nakon pregleda, dermatolog postavlja dijagnozu, a lečenje se, objašnjava dr Olga Osipov, sprovodi hladnim oblogama od borne kiseline ili fiziološkog rastvora, kao i primenom krema sa kotrikosteroidima u dovoljno dugom vremenskom periodu, nekada i 10 do 15 dana.
– Sve to je potrebno da bi se smanjila pojava hiperpigmentacije, fleka na koži. Koriste se i kreme za hidrataciju, bez parfema. Ukoliko su promene na većoj površini tela, daje se i opšta kortikosteroidna terapija, ponekad i antibiotici – naglašava naša sagovornica i napominje da se pigmentacija od fitodermatitisa teško uklanja.
Šta ako se reakcija javi dok smo na letovanju i koje preparate izbegavati
Dr Olga Osipov upozorava i da se ne treba izlagati suncu, dok se koža ne obnovi, a da je nakon toga treba zaštititi odećom i kremama sa visokim zaštitnim faktorom SPF 50+.
– Ukoliko vam se ovo dogodi na moru, primenite terapiju, uz obavezan boravak u senci. Pri kupanju je najpraktičnije korišćenje zaštitne odeće (surferskih odela), da ne biste prekidali odmor – objašnjava specijalista dermatovenerologije dr Osipov i apeluje na one koji primenjuju terapiju u kućnim uslovima da izbegavaju primenu narodnih melema ili kantariona. Naime, u njihovom sastavu se često nalaze supstance koje izazivaju alergiju na UV zrake, odnosno na sunce i reakcija se može pojačati.
Koji su faktori rizika i šta je prevencija
Dr Olga Osipov kaže i da se fitofotodermatitis češće javlja kod osoba koje inače imaju kontaktne alergije, najčešće na metale i kućnu hemiju. Drugi faktori rizika su, prema njenim rečima, boravak ili igre sa decom u prirodi, rad u bašti, šetnja u šumi, po livadi, kampovanje, dodir sa cvećem, biljkama bogatim sokovima, dodir sa sokom od limuna ili limete… a reakcije se češće javljaju u proleće i leti.
Preventivne mere imaju veliki značaj, pa tako naša sagovornica savetuje sledeće, kako biste izbegli pojavu ovog tipa dermatitisa:
- izbegavanje kontakta sa biljkama, a potom izlazak na sunce, posebno između 11 i 16 sati, jer je UVA zračenje tada jače
- pranje izloženih delova tela vodom i blagim sapunom odmah nakon dodira sa biljkama
- nošenje zaštitnih rukavica pri radu u bašti, kao i dugačkih rukava i nogavica u toku šetnji šumom, po travi i slično
- nanošenje preparata za zaštitu od sunca pre izlaska u šumovita područja, a posebno na šake
