Rak dojke može da se pojavi u različitom delu tkiva dojke, a na osnovu lokacije određuje se tip raka dojke. Nisu svi karcinomi dojke isti, a patološki izvešatj i rezultati testova otkrivaju specifičnosti tumora na osnovu kojih se dalje određuju opcije lečenja najprikladnije za pacijentkinju. Mesto ili tip tkiva u kome nastaje karcinom određuje kako će se tumor ponašati i koji tretmani su najefikasniji.
Gde se najčešće razvija rak dojke i pojavljuju kvržice?
Nekoliko studija je otkrilo da je gornji spoljašnji kvadrant dojke najčešće mesto za pojavu raka dojke. To bi bio deo dojke najbliži pazuhu. Za lociranje krvžice može da pomogne da se svaka dojka vizualizuje, odnosno zamisli kao sat sa bradavicom u sredini. Okrenut prema levoj dojci, gornji spoljni kvadrant je u položaju od 12:00 do 3:00 sata. Okrenut prema desnoj dojci, gornji spoljni kvadrant je u položaju od 9:00 do 12:00 sati, na primer. Razlog zašto se više kvržica raka dojke javlja u gornjem spoljašnjem delu dojke nije jasan, ali veruje se da je zbog toga što ovo područje ima mnogo žlezdanog tkiva. Kvržice raka dojke kod muškaraca se, na primer, obično nalaze ispod ili oko bradavice. Međutim, ovo nisu jedina mesta gde počinje da se razvija rak dojke.
Delovi dojke u kojima rak nastaje
Karcinom dojke može da se razvije na različitim lokacijama, a najčešće su:
- Mlečni kanali – Duktalni karcinom je najčešći tip raka dojke. Ova vrsta raka se formira u sluznici mlečnog kanala u dojci. Kanali prenose majčino mleko od lobula (gde se mleko proizvodi) do bradavice. Duktalni karcinom može da nastane unutar kanala kao neinvazivni kancer (duktalni karcinom in situ), ili može da probije kanal (invazivni duktalni karcinom).
- Lobule koje proizvode mleko – Lobularni karcinom počinje u lobulama dojke, gde se proizvodi majčino mleko. Kada tumor probije lobulu, smatra se invazivnim lobularnim karcinomom. Lobule su povezane sa kanalima, koji prenose majčino mleko do bradavice.
- Vezivna tkiva – Rak dojke retko može da počne u vezivnom tkivu, koje se sastoji od mišića, masti i krvnih sudova, a karcinom koji počinje u vezivnom tkivu naziva se sarkom. Primeri sarkoma koji se mogu pojaviti u dojci su filodesni tumor i angiosarkom.
Invazivni duktalni rak dojke je najčešći tip karcinoma
Invazivni duktalni karcinom, koji se naziva i infiltrirajući duktalni karcinom (IDC), najčešći je tip raka dojke i čini oko 80 odsto svih karcinoma dojke. Invazivno znači da se rak proširio na okolna tkiva dojke, a duktal – da je rak počeo u mlečnim kanalima koji prenose mleko od lobula do bradavice. Rizik od dobijanja invazivnog duktalnog karcinoma dojke raste sa godinama, a prema Američkom društvu za rak, oko dve trećine žena kojima je dijagnostikovan IDC su u đivotnoj dobi od 55 ili više godina.
Bez blagovremenog lečenja, invazivni duktalni karcinom se može proširiti na limfne čvorove ili krvne sudove i metastazirati (širiti) po celom telu. Identifikovanje karakteristika tumora, kao što je da li su ćelije osetljive na određene hormone ili ne, može da pomogne lekaru da odabere najbolji tretman.
Lečenje raka dojke je evoluiralo kako bi pacijentima ponudilo više opcija. Invazivni duktalni karcinom može da se leči jednom od dve operacije:
- Lumpektomija ili uklanjanje dela dojke. Takođe je poznata i kao operacija očuvanja dojke. Lumpektomija može biti praćena tretmanima zračenjem za lečenje svih preostalih ćelija raka.
- Mastektomija ili uklanjanje dojke. Mastektomija je tretman za pacijente sa višestrukim, veoma agresivnim ili velikim invazivnim duktalnim tumorima. Može biti praćena rekonstrukcijom dojke.
Invazivni lobularni karcinom je drugi najčešći rak dojke
Invazivni lobularni karcinom (ILC) je drugi najčešći oblik raka dojke, posle invazivnog duktalnog karcinoma. Kako žena stari sve više je u riziku za pojavu ovog oblika karcinoma, najčešće oko 55. godine života. Invazivni lobularni rak dojke se dosta teško dijagnostikuje. Dok druge ćelije raka rastu i formiraju grudvice ili mase, ILC ćelije mogu da prerasti u linije koje se teško otkrivaju na fizičkom pregledu ili vide na mamografu.
Stručnjaci ističu da, čak i ako invazivni lobularni karcinom nije tako agresivan, neophodno je započeti lečenje odmah nakon što se dijagnostikuje, jer može da se proširi na krvotok ili limfne čvorove i izazove metastatski rak dojke ako se ne identifikuje i lečenje ne započne na vreme.
Sarkom je redak rak dojke
Sarkomi dojke su veoma redak oblik raka dojke, koji čine manje od 1 odsto svih karcinoma dojke. Za razliku od češćih vrsta karcinoma, koji počinju u mlečnim kanalima, sarkomi dojke počinju u vezivnom tkivu koje podržava kanale i lobule dojke. Mogu da budu primarni ili sekundarni tumori. Poznato je da neke vrste naslednih genetskih poremećaja povećavaju rizik od razvoja primarnog sarkoma dojke. Međutim, kao i kod drugih oblika raka dojke, razlog za razvoj primarnog sarkoma dojke često je nepoznat. Sekundarni tumori mogu da se razviju nakon terapije zračenjem, hroničnog limfedema, određenih hemikalija, nekih oblika hemoterapije i bolesti imunog sistema. S obzirom na to da ćelije sarkoma dojke više liče na vezivno tkivo u dojci nego duktalno tkivo dojke, deluju drugačije od uobičajenih vrsta raka dojke. Često su visokog kvaliteta, što znači da ćelije izgledaju veoma abnormalno ili da se brzo dele. Sarkomi dojke takođe imaju tendenciju da budu veći u dijagnozi od drugih vrsta tumora dojke.
Kako se ćelije raka pojavljuju pod mikroskopom?
Kada se uzorak raka dojke pregleda pod mikroskopom, patolog prvo traži:
- ćelije raka sa jedinstvenim izgledom – neki podtipovi raka dojke su nazvani po načinu na koji se pojavljuju pod mikroskopom. Podtipovi uključuju tubularne, mucinozne, medularne i papilarne. Podtip daje vašem lekaru neke naznake o prognozi i kako ćelije mogu da reaguju na lečenje.
- stepen razlike između ćelija raka i normalnih ćelija – koliko ćelije raka izgledaju drugačije od normalnih naziva se stepen karcinoma. Rak dojke se ocenjuje na skali od 1 do 3, pri čemu je rak 3. stepena najrazličitijeg izgleda i smatra se najagresivnijim.
Da li su ćelije raka podstaknute hormonima?
Neki karcinomi dojke osetljivi su na prirodne ženske hormone – estrogen i progesteron. Ćelije raka dojke imaju receptore na spoljašnjoj strani svojih zidova, koji mogu da uhvate specifične hormone, koji cirkulišu kroz žensko telo. Saznanja o tome da je karcinom dojke osetljiv na hormone, daje lekaru bolju predstavu o tome kako je najbolje lečiti rak ili sprečiti da se ponovo pojavi.
Hormonski status raka dojke podrazumeva:
Pozitivan na estrogenski receptor (ER) – ćelije ove vrste tumora dojke imaju receptore koji im omogućavaju da koriste hormon estrogen za rast. Lečenje antiestrogen hormonskom (endokrinom) terapijom može da blokira rast ćelija raka.
Progesteronski receptor (PR) pozitivan – ova vrsta raka dojke osetljiva je na progesteron, a ćelije imaju receptore koji im omogućavaju da koriste ovaj hormon za rast. Lečenje endokrinom terapijom blokira rast ćelija raka.
Hormonski receptor (HR) negativan – ova vrsta karcinoma nema hormonske receptore, tako da na njega neće uticati endokrini tretmani, koji imaju za cilj blokiranje hormona u telu.
Kakva je genetska struktura ćelija raka dojke?
Lekari tek počinju da shvataju kako bi pojedinačne promene DNK u ćelijama raka mogle jednog dana da se koriste za određivanje opcije lečenja. Analizom gena ćelija raka, lekari se nadaju da će pronaći načine da ciljaju specifične aspekte ćelija karcinoma kako bi ih uništili. Uzorak tumorskog tkiva uzet biopsijom može se testirati u laboratoriji kako bi se saznalo:
- HER2 gen – ćelije raka koje imaju previše kopija HER2 gena (HER2-pozitivni karcinomi) proizvode previše proteina, koji podstiče rast HER2. Dostupni su lekovi za ciljanu terapiju za zatvaranje HER2 proteina, usporavanjem rasta i ubijanjem ćelije raka
- Drugi tumorski markeri. Istraživači proučavaju načine da tumače genetski sastav tumorskih ćelija. Lekari se nadaju da se ove informacije mogu koristiti za predviđanje koji će se karcinomi širiti, a koji će možda trebati agresivne tretmane. Na taj način, žene sa relativno niskim rizikom od raka dojke mogu izbeći agresivne tretmane.
