Rak debelog creva jedan od najčešćih karcinoma čiji se tretman zasniva na hemoterapiji, ali, tokom vremena, ta terapija izaziva otpornost kod većine pacijenata, koji prestaju da reaguju na lekove. Kao rezultat toga, petogodišnja stopa preživljavanja obolelih je i dalje niska. Nakon što je uspeo da reprodukuje ovu rezistentnost na lekove u laboratoriji, naučni tim sa University of Geneva (UNIGE) pronašao je način da prevaziđe ovu otpornost.
Rak debelog creva je treći najdijagnostikovaniji rak u svetu
Tim istraživača koristio je optimizovanu kombinaciju lekova, koji pripadaju klasi inhibitora tirozin kinaze, a koji koriste različite načine za napad na ćelije raka. Ovi rezultati, objavljeni u časopisu Cancers, otvaraju nove puteve za prevazilaženje otpornosti karcinoma na lekove i za razvoj novih terapija, koje deluju ciljano na rak i efikasnije su od hemoterapije.
Rak debelog creva je treći najdijagnostikovaniji rak u svetu i, posle raka pluća, drugi po smrtnosti. Najčešće se razvija od 50. godine u terminalnom delu debelog creva. To se dešava, kako objašnjavaju naučnici, kao rezultat promene u DNK određenih ćelija prisutnih u ovom organu. Te ćelije postaju kancerogene i razmnožavaju se na nekontrolisan način sve dok ne formiraju primarni tumor. Kao i kod mnogih karcinoma, ove ćelije mogu da migriraju u druge delove tela i formiraju sekundarne tumore, proces poznat kao metastatski rak.
Dok genetika igra značajnu ulogu u razvoju bolesti, prisustvo inflamatornih bolesti creva kao što je Kronova bolest, i određene navike u ishrani (previše alkohola i crvenog mesa) takođe su faktori rizika. U slučaju primarnog tumora, lečenje se zasniva na operaciji i hemoterapiji. U slučaju sekundarnih tumora, zasniva se na kombinaciji hemoterapije a ti tretmani nisu ciljani i vrlo su agresivni te zbog toga izazivaju značajne neželjene efekte. Oni takođe dovode do progresivne otpornosti na lečenje kod većine pacijenata.
Naučnici uspeli da prevaziđu otpornost karcinoma korišćenjem kombinacije inhibitora tirozin kinaze
Patrycja Nowak-Sliwinska, profesorka sa School of Pharmaceutical Sciences na Faculty of Science University of Geneva, zajedno sa kolegama uspela je da prouči upravo ovaj fenomen otpornosti u ćelijama raka. Tim naučnika je takođe otkrio način da otpornost karcinoma prevaziđe korišćenjem kombinacije inhibitora tirozin kinaze koje omogućavaju transport fosfatne grupe do ključnog proteina za deobu i rast ćelija. Sa specifičnom mešavinom inhibitornih molekula, ovi enzimi su „blokirani“ i ovaj transport je prekinut. Proliferacija tumorskih ćelija ili umnožavanje ćelijskog tkiva se zatim zaustavlja ili usporava.
Kako bi došli do ovog otkrića, istraživači sa University of Geneva koristili su ćelijske linije raka različitih pacijenata. Nakon što su ove ćelije pustili da se razmnožavaju u laboratoriji, oni su ih izložili FOLFOXIRI – najčešćoj kombinaciji hemoterapije za lečenje kolorektalnog karcinoma.
– Posle oko 34 do 50 nedelja izlaganja, uspeli smo da dobijemo in vitro ovaj fenomen stečene hemorezistencije – istakla je profesorka Patrycja Nowak-Sliwinska i jedan od autora studije.
Otkriveno šta zaustavlja jedinjena iz hemoterapeutskih lekova da stignu i „ubiju“ rak debelog creva
Naučnici su tada primetili da su rezistentne ćelije pokazale desenzibilizaciju (smanjenu preosetljivost) plazma membrane, odnosno njihovog omotača, koji je postao manje propustljiv za molekule koji dolaze iz hemoterapeutskih proizvoda. Zbog toga lekovi ne prodiru ili nedovoljno stižu unutar ovih ćelija.
– Potom smo izložili rezistentne ćelije kombinaciji inhibitora tirozin kinaze, koja je prethodno optimizovana u našoj laboratoriji. Primetili smo da su omogućili da se ovaj otpor prevaziđe tako što su krenuli drugim „putem“ od onog koji koriste molekuli hemoterapije da signaliziraju ćeliji -navodi George M. Ramzy sa Fakulteta farmaceutskih nauka na University of Geneva i prvi autor studije.
Istraživački tim uspeo je da blokira do 82 odsto metaboličke aktivnosti ovih ćelija, odnosno njihovo snabdevanje energijom — i time ih znatno oslabi. Ovo otkriće otvara nove puteve za prevazilaženje fenomena rezistencije kod kolorektalnog karcinoma, koji je odgovoran za nisku petogodišnju stopu preživljavanja pacijenata. Pored prevazilaženja rezistencije, ovaj tretman, po rečima profesorke Patrycje Nowak-Sliwinske, ima prednost što deluje ciljano. Njegovo delovanje je specifično za tumorske ćelije, što nije slučaj sa hemoterapijama, koje agresivno deluju na širi spektar ćelija.
Kako doći do novog lijeka za rak debelog crijeva.