Dr Dragana Ratković: brojni bipolarni bolesnici ostaju neprepoznati, jer se javljaju lekaru u vreme depresivnih epizoda, a u periodu hipomanije ili manije „zbog dobrog osećanja“ se ne leče ili takve epizode ne prijavljuju Foto: Shutterstock/Privatna arhiva
Kako prepoznati osobu koja ima bipolarni poremećaj? Stučnjaci se slažu da je prepoznavanje osobe sa ovim poremećajem može biti izazovno jer simptomi variraju u zavisnosti od toga da li osoba doživljava maničnu, hipomaničnu ili depresivnu epizodu.
Promene raspoloženja se mogu kretati od izuzetno povišenog i energičnog raspoloženja (manija) do duboke depresije. Ove smene raspoloženja javljaju se u epizodama, koje mogu trajati danima, nedeljama ili čak mesecima, i značajno utiču na svakodnevni život i funkcionisanje osobe.
– Bipolarni poremećaj je poremećaj u kojem se na najrazličitije načine mogu smenjivati stanja povišenog, odnosno maničnog raspoloženja i stanja sniženog, depresivnog raspoloženja. Ove promene raspoloženja odvijaju se u epizodama, mahovima. Pri tome treba dodati i posebne mogućnosti kombinovanih kliničkih slika – kaže profesorka dr Dragana Ratković, psihijatar iz Klinike za psihijatriju Univezitetskog kliničkog centra Vojvodine profesorka dr Dragana Ratković.
Kako navodi sagovornica eKlinika portala, procena životne prevalence bipolarnog poremećaja je oko 0,3 do 5 odsto u opštoj populaciji. No, prave brojke su verovatno još i veće jer postoje znatne teškoće u identifikovanju maničnih, a još više hipomaničnih epizoda.
– Takođe, brojni bipolarni bolesnici ostaju neprepoznati, jer se javljaju lekaru u vreme depresivnih epizoda, a u periodu hipomanije ili manije „zbog dobrog osećanja“ se ne leče ili takve epizode ne prijavljuju. Podjednako je pojavljivanje poremećaja i kod muškaraca i žena u periodu između 18 i 25 godina, a često su godine identifikovane retrospektivno. Kod osoba koje imaju pozitivno genetsko opterećenje, javlja se u ranijem uzrastu – navodi dr Ratković.
Uprkos intenzivnim pokušajima utvrđivanja etiološkog, posebno biološkog uporišta bipolarnog poremećaja, njegov uzrok ostaje za sada nepoznat.
– Kao što je slučaj i kod depresivnog poremećaja, danas postoji konsenzus kako multipli etiološki činioci (biološki, psihološki i socijalni) u međusobnoj interakciji dovode do razvoja poremećaja. Ono što jeste primećeno, je to kako bipolarni poremećaj ima genetsku podlogu, odnosno kako i do dve trećine bolesnika ima pozitivnu porodičnu anamnezu tog poremećaja – kaže dr Ratković.
Lečenje bipolarnog poremećaja svodi se na tretman akutnih epizoda i terapiju održavanja remisije. Medikamentozno lečenje akutne manije podrazumeva primenu stabilizatora raspoloženja (litijum, valproat, karbamazepin) i antipsihotika, dok se u lečenju depresivne epizode bipolarnog poremećaja primenjuju stabilizatori raspoloženja i andtidepresivi.
– Nakon akutne faze lečenja medikamentno lečenje nastavlja se fazom održavanja, sa ciljem da se uspostavi remisija i spreči relaps, odnosno, pogoršanje iste epizode. Za razliku od stabilizatora raspoloženja za koje se preporučuje doživotno uzimanje, dodatna terapija postepeno se prekida, prema aktuelnim podacima, nakon 20 do 30 nedelja – navodi dr Ratković.
Profilaktička faza lečenja bipolarnog poremećaja nastavlja se na fazu održavanja a cilj je da se spreči pojava nove epizode poremećaja. Imajući u vidu da se kod više od 90 odsto pacijenata nakon prve epizode bipolarnog poremećaja javi naredna, većina autora smatra da bi profilaktička terapija trebalo da traje doživotno. U profilaktičkoj terapiji primenjuje se monoterapija ili kombinacija stabilizatora raspoloženja.
– Lečenje akutne manije se po pravilu odvija u bolničkim uslovima. Time se smanjuje uticaj potencijalnih izazivača razdražljivosti, obezbeđuje zaštita pacijenta i okoline, a sa pacijentom se lakše uspostavlja i održava saradnja i sprovodi lečenje. Da li će pacijent biti lečen ambulanto ili bolnički zavisi od obilja okolnosti kao što su suicidnost, komorbiditet – objašnjava dr Ratković.
Prema njenim rečima, psihoedukacija se danas smatra značajnom komponentom u lečenju poremećaja raspoloženja. Cilj psihoedukacije je povećanje svesti o prirodi poremećaja, mogućnostima lečenja, strategijama suočavanja i načinima sprečavanja recidiva.
– Psihoedukacija može da se se primenjuje individualno (samo sa pacijentom) ili porodično. Podrazumeva edukaciju pacijenta i njegove porodice o prirodi poremećaja, načinima lečenja, dužini lečenja i to je ujedno osnovni način podrške oboleloj osobi – istakla je dr Ratković.