Limfedem ili limfna opstrukcija je stanje usled kojeg se višak tečnosti sakuplja u tkivima i izaziva oticanje (edem) određenih delova tela. Limfedem često se javlja kod žena, posle operacije raka dojke. Otok može nastati, nekoliko meseci ili godina nakon lečenja. Ne postoji lek za limfedem, ali pravovremenim tretmanom, mogu se ublažiti simptomi i ublažiti rizici od infekcija i komplikacija.
Limfni sistem nas štiti od infekcija
Limfni sistem je mreža sićušnih sudova i deo imunološkog sistema, koji je ispunjen tečnošću – limfom. Limfni sistem filtrira i drenirana limfu i otpadne materije iz svih delova tela i pomaže organizmu da se izbori sa infekcijama.
Limfedem može zahvatiti obe ruke
Tokom operacije raka, kako bi se sprečile metastaze, često se uklanjaju obližnji limfni čvorovi. Usled toga dolazi do poremećaja protoka limfe i pojave otoka. Limfedem može zahvatiti jednu ili obe ruke, glavu i vrat, stomak, genitalije ili noge. U težim slučajevima ti edemi se mogu pogoršati, dovesti do infekcija i pojava rana na koži zahvaćenoj otokom. Često se tokom lečenja raka dojke, neki ili svi limfni čvorovi ispod ruke, tretiraju zračenjem. Ti limfni čvorovi nazivaju se i aksilarni limfni čvorovi, čiji je zadatak da dreniraju limfne sudove iz nadlaktica, većeg dela dojke, grudnog koša, vrata i pazuha.
Ukoliko se, tokom operacije ukloni mnogo limfnih čvorova ispod ruke, veći je rizik od limfedema. Dodani tretmani zračenjem mogu isprovocirati i blokirati protok limfe, i tako dodatno povećati rizik od limfedema, koji se može pojaviti odmah nakon operacije i zračenja, ili nekoliko meseci i godina posle intervencije.
Limfedem je najčešće bezbolan
Postoji nekoliko vrsta limfedema. Blagi tip limfedema može se pojaviti u roku od nekoliko dana, posle operacije i trajati kratko. Do limfedema može doći od 4 do 6 nedelja, nakon operacije ili zračenja. Ovaj oblik limfedema može se povući posle izvesnog vremena.
Najčešći tip limfedema je bezbolan i može se razviti, u periodu od 18 do oko 24 meseca, posle operacije. Ovaj oblik limfedema mora da se leči na adekvatan način. Limfedem se može pojaviti nakon operacije ili zračenja limfnih čvorova.Posle ovih intervencija žene su u doživotnom riziku. Limfedem se ne može izlečiti, ali, ipak, se mogu sprečiti i umanjiti neprijatni simptomi.
Fizička aktivnost štiti od razvoja limfedema
Žene koje vode računa o nezi kože i pacijentkinje koje su fizički aktivne posle operacije dojke, imaju manje šanse da razviju limfedem. Savremenije tehnike operacije limfnih čvorova, takođe pomažu u smanjenju rizika od limfedema. Stručnjaci kažu, da pored svega navedenog, ne postoji siguran tretman koji može da spreči razvoj limfedema.
Simptomi limfedema
Glavni simptom limfedema, posle lečenja raka dojke, je otok na mestu gde su limfni čvorovi uklonjeni. Edem može nekada biti veći ili manji. Pojedine pacijentkinje imaju izrazito jak otok, pri čemu je ruka izložena limfedemu znatano veća u odnosu na zdravu ruku. Simptomi limfedema mogu uključivati osećaj punoće, težine ili stezanja u predelu ruke, grudi ili pazuha.
Javlja se i bol u ruci, dolazi do problema sa savijanjem ili pomeranjem zgloba, prstiju, lakta ili ramena. Moguće su promene u vidu zadebljanja na koži ruke, slabost. U slučaju nekih od ovih simptoma, potražite odmah stručnu pomoć, kako ne bi došlo do pogoršanja stanja.
Dijagnoza
Lekar stanje utvrđujem pregledom. Bitno je da pacijent upozna lekara sa istorijom bolesti, da kaže da li je bilo nekih problema posle operacije, kada je otok počeo, da li je bilo u prošlosti jakih edema, koje lekove uzima. Važno je i da doktor zna, da li pacijent pati od hipertenzije, dijabetesa, bolesti srca.
Lečenje limfedema
Lečenje zavisi od stadijuma bolesti. Lekar može savetovati vežbe, koje mogu da poboljšaju limfnu drenažu. Simptomi se mogu kontrolisati i primenom elastičnih zavoja, koji mogu pomoći protok limfe i sprečiti nakupljanje tečnosti. Važno je i da pacijentkinje paze na telesnu težinu i da ne budu gojazne. Savet je da se ruke podignu, kada je to moguće. Važno je i zaštititi kožu od sušenja, pucanja, infekcija. Stručna masaža osobe koja je obučena za lečenje limfedema, može biti od pomoći.
Sprečavanje infekcija i povreda
Zaštita ruke veoma je važna nakon operacije dojke. Loša drenaža može povećati rizik od infekcija. Savet je da se ruka zaštiti od povreda, da se ne meri krvi pritisak na ruci zahvaćenoj promenama, da se ne nosi uska odeća, niti tašna preko otečene ruke. Potrebno je zaštiti se od opekotina, izbegavati kontakt kože sa jakim sredstvima za čišćenje domaćinstva.
Lekari savetuju da se koža redovno neguje, da se koriste namirnice sa malim procentom soli, da se izbegavaju nagle temperaturne promene. Preporuka je da se ništa ne vuče ili gura otečenom rukom i da se lekar poseti, kada se opaze bilo kakvi znaci infekcije, kao što su crvenilo, bol ili povišena teperatura.
